Reizen Teuroburger Wald in de herfst

Ostwestfalen staat bij velen niet in de top tien reisbestemmingen, maar toch heeft de Duitse provincie veel te bieden: Grote wegen in het Teutoburger Wald, pittoreske dorpjes en de Senne, een landschap dat de laatste 120 jaar nauwelijks veranderd is. We schrijven het jaar 2011 des Heren, Duitsland is een vrij land. Heel Duitsland? Niet helemaal, er zijn nog steeds bezette gebieden, ofwel militaire terreinen waar de nationale staatsburgers zonder uitnodiging zelden toegang tot krijgen. De Senne is een van deze oefenterreinen, een 120 vierkante kilometer groot gebied aan de voet van het Teutoburger Wald, waar in 1888 het keizerlijke leger zich voorbereide op haar eerste oorlog. Sinds 1945 is het gebied bezet door de Britten, die de Senne gebruiken als oefenterrein voor hun leger, en ook de Duitse Wehrmacht laat er bij tijd en wijle haar kanonnen vuren. Maar af en toe openen de Britten de poorten en mogen ook wij motorrijders een kijkje nemen in het onbewoonde landschap, dat er uitziet als een prachtig 19e eeuws decor. Dit weekend is het weer zover en we grijpen deze kans aan om met onze allroads over de geplaveide straatjes in de Senne te rijden. Ten noorden van Schloss Neuhaus begint het avontuur. Grote kleurrijke borden waarschuwen om vooral niet te stoppen of de weg te verlaten, en kan met scherp worden geschoten. En toch ligt het echte gevaar direct onder de grof genopte banden op de loer. Door de nachtelijke regen is het wegdek spekglad geworden en ook de hobbels en gaten die her en der het wegoppervlak sieren werken niet echt in het voordeel van grip en veiligheid. De lange veerwegen van de XT en GS raken er evenwel niet echt van onder de indruk en met krap vijftig kilometer per uur op de teller tokkelen we door het bosrijke landschap. Wat prachtig dat dergelijke klinkerwegen nog altijd bestaan. Hoog, geel gras, dat nooit gemaaid wordt, wisselt zich af met bosjes dorre heide, bruine varens en knoestige dennenbomen, die goed gedijen in de vruchtbare grond die de laatste ijstijd hier achter liet. Schapen klimmen over de tien meter hoge duinen. Met recht geologisch gezien een meer dan bijzonder fenomeen zover uit de kust. Waar je ook kijkt, nergens tekenen van de moderne wereld in de vorm van telefoonmasten, hoogspanningslijnen of windmolens. De zeldzame verkeersborden zijn klein en zwart en bepaald niet van deze tijd. Grote gele borden versperren de wegen naar onder meer Mandalay, Camp 5 en Hannover Barracks, deze militaire nederzetting zijn verboden voor ons onschuldige burgers. We beleven een vreemde tijdreis door een hele andere wereld. En precies dit is het onschatbare voordeel van de lange afscherming. Dit gebied zou in zijn huidige staat niet hebben bestaan als het in hetzelfde tempo was doorontwikkeld als de rest van het land. Zo wordt de Senne beschouwd als het meest waardevolle oorspronkelijke natuurgebied in Noordrhein-Westfalen en veel omwonenden hopen dan ook dat het in de toekomst de rol van nationaalpark gaat vervullen. Voorlopig echter strookt die visie nog lang niet met die van het Duitse en Engelse leger, dat hier nog tot 2040 oorlogje wil spelen.Dertig jaar geleden ben ik in Schloss Neuhaus opgegroeid. De Senne was voor mij een unieke en tegelijkertijd hoogst illegale speeltuin. Op mijn eerste motorfiets, een Honda XL250S, die met dat reusachtige 23 inch voorwiel, heb ik er samen met vrienden veel plezier beleefd. Ploegen over de oneindige tankbanen, ploeteren door het diepe zand en baggeren door het ruige offroad terrein. Een walhalla voor de offroadrijder, niet gek daarom dat er destijds meer dan eens schitterende routes werden uitgezet voor nationale en internationale enduro wedstrijden. En natuurlijk wilden wij daarna onze idolen weer imiteren en bleef het tot aan de spiegels wegzakken in één van de vele modderputten niet beperkt tot slechts één keer.Vandaag blijven we ver verwijderd van dergelijke illegale jeugdzonden en houden het op de verharde weg. En wat voor één, een authentieke ‘kopfsteinplasterallee’ dik omzoomd met frisgroene loofbomen voert ons naar Haustenbeck. In 1939 werd het dorp onteigend, de inwoners moesten noodgedwongen verhuizen toen hun onderkomens door de Duitse Wehrmacht werden bezet. Na de oorlog wisselde het dorp van bezetter en werd het het oefenparadijsje van het Engelse Rijn leger. Vandaag de dag herinneren slechts een gedenksteen en een paar ruines nog aan het vroegere dorp. Het landschap is vergeten, verlaten en melancholisch. Nauwelijks een auto op de weg. Af en toe een olijfgroene klassieke Land Rover. Langs de weg proberen soldaten een oude gestrande Bedfort vrachtwagen weer aan de praat te krijgen. Verroeste, verwoeste en uitgebrande tanks staan op de heide en dienen voornamelijk nog als trainingsdoelen. Bij Augustdorf eindigen de plavuizen, verlaten we het oefenterrein en gaan richting Hiddessen naar het Hermann Monument, de toeristische trekpleister van de regio. Het 53 meter hoge monument, gebouwd tussen 1838 en 1875 door Ernst von Bandel, herinnert aan de Cheruskische vorst Arminius (Latijns voor Hermann), die een Romeins leger van vijftien- tot twintigduizend manschappen in een hinderlaag lokte en in een drie dagen durende strijd verpulverde. Het Teutoburger Woud, gaat verder als middelgebergte. Voorbij de Teutos, zoals de lokale bevolking het woud noemt, strekt het vlakke land zich verder tot aan de Noordzee. Wij gaan de andere kant op. Een kleine, bijna autovrije weg kronkelt door de vallei, recht naar de Mont Blanc van de Teutos, de 468 meter hoge Velmerstot. Hier gaat de Teuto over in het Egge gebergte dat op zijn beurt in het zuiden in Sauerland overgaat. Ostwestfalen is rustig, verlaten en idyllisch tegelijk. Er is niet veel veranderd de afgelopen 30 jaar, alleen de talrijke windmolens op de heuvels en de intercity, die over het monumentale viaduct van Altenbeken scheert, getuigen van de moderne tijd. In de oude dorpskern van treingemeente Altenbeken herinnert de perfect gerestaureerde stoomlocomotief 044 389 aan de dagen van weleer. Tot 1976 was de 044 actief, ik heb haar als 16-jarige nog mogen bewonderen toen ze 1300 ton zware goederentreinen de steile helling vanaf het station het Egge gebergte in trok. Het was een zowel akoestische als visueel prachtig gebeuren, iets dat een de huidige generatie elektrische locomotieven in de verste verte nooit zal kunnen evenaren. Genoeg gedroomd, ondertussen heeft de zachte zon zich door de wolken en roestrode beukenbossen laten zien. De smalle valleien van de Egge veranderen geleidelijk in weides van de Paderborner hoogvlakte. De wind laat zich hier bijna onophoudend gelden, niet verwonderlijk derhalve dat er honderden windmolens op de vlakte zijn geplemd. Kleine dorpen als Herbram, Asseln en Hakenberg vliegen voorbij, de weg gaat bochtenvrij richting de horizon. Alleen in Diemeltal, waar we de Warburger grens passeren zijn bochtjes te vinden. Warburg, halverwege tussen Paderborn en Kassel, had ’t geluk de tweede wereldoorlog vrijwel ongeschonden te overleven. Warburg pronkt met een prachtig ensemble van pittoreske vakwerkhuizen, waarvan velen meer dan 500 jaar oud zijn. We parkeren op de markt en lopen over de ruw geplaveide straten en laten de architectuur van de late middeleeuwen in alle rust op ons inwerken. Veel anders zag het er 65 jaar geleden niet uit, ware het niet dat geallieerde bommen niet veel van de oude binnenstad over lieten. Pas rond de bovenloop van Paderborn, vlakbij de kathedraal, stuiten we weer op mooie oude gebouwen, zoals het Adam-en-Eva-Huis uit 1560.Voordat de zon weer veel te vroeg verdwijnt aan de horizon, zetten wij weer koers naar de Senne, onderwijl het stralend witte renaissance paleis van Schloss Neuhaus en Sennelager passerend. Die laatste is een nogal merkwaardig dorp dat is ingesteld op de behoeften van de Britse gezinnen. Engelse meubelzaken, fish & chips tentjes, pubs, een bordeel en zelfs een kazerne hebben zich langs de hoofdstraat genesteld, afgewisseld met traditionele Duitse ondernemingen. Een bizarre mix. Met nog twee bochten te gaan zijn we weer terug in de Senne. Of beter gezegd, voor de nu gesloten poort van het militaire oefenterrein. Het is zondagavond. Hier en nu eindigt de vrijheid om te gaan en staan waar we willen. De Senne is weer verboden terrein, de eerstvolgende kans om het bezette land van de Britten te bekijken is volgend weekend. Vrijheid, maar dan op deeltijd basis!________________________________________INFODe provincie Ostwestfalen verrast. Of het nu gaat om bezienswaardige oude steden, prachtige paleizen, het landschap of de grote afstanden in het Teutoburger Woud en de Egge. ALGEMEENDe Senne is met 120 km² één van de acht grootste militaire oefenterreinen van Duitsland. De grootste zijn Bergen met 284 km², Altmark met 232 km² en Grafenwöhr met 226 km². Deze gebieden worden allemaal gebruikt door de Britten, Amerikanen, het Duitse leger en sporadisch ook door andere NAVO-troepen. De toegang is gratis, maar altijd strikt gereguleerd en in sommige gevallen zelfs streng verboden. De openingstijden van de Senne worden vastgelegd door het Britse Rijn-leger en zijn te vinden op onder meer www.augustdorf.deOstwestfalen is, zoals de naam suggereert, een gebied in het oostelijke deel van, jawel, Westfalen. Deze regio strekt zich uit in oostelijke richting uit to aan de Weser, vanaf daar werd het Oostfalen dat tot aan de regio Magdeburg reikt. De grootste steden van Ostwestfalen-Lippe, zoals de officiële naam luidt, zijn Bielefeld en Paderborn.REISVanaf Utrecht is het een kleine drie uur rijden (290 kilometer) naar Sennestad (nabij Bielefeld). Via de A12 gaat het via Arnhem naar het Duitse Oberhausen, vanaf daar pak je de A2/E34 naar Dortmund/Hannover en neemt na ongeveer 140 kilometer de afslag Bielefeld/Sennestad.BEZIENSWAARDIGHEDENIn aanvulling op de oorspronkelijke en eenzame heidevelden van de Senne, geven ook een bezoekje aan met name de volgende steden veel voldoening: Paderborn, Warburg, Lemgo en Detmold. In de regio zijn er verder veel prachtige kastelen, veelal gebouwd in de stijl van de Weser Renaissance. Opengesteld voor het publiek zijn onder meer Schloss Neuhaus, gebouwd tussen 1524 en 1526 als onderkomen voor de bisschop, Schloss Brake, Hämelschenburg bij Bad Pyrmont, Schloss Holte en Schloss Vinsebeck. Een bezoekje aan het Hermann monument bij Detmold zou ook in je reisplan opgenomen moeten worden. Eigenlijk zou het Hermann Arminiusmonument genoemd moeten worden, maar door een vertaalfout is het Arminius Hermann geworden. Ook de moeite waard om te bekijken zijn de oude spoorbrug van Altenbeken, het Westfaalse openluchtmuseum in Detmold met de boerderijen van de laatste vijfhonderd jaar, en de adelwacht in Berleburg. INFOHet Teutoburgerwald is een populaire bestemming voor dagtoeristen en mensen die er graag eens een kort weekendje tussenuit willen, en heeft daarom net als iedere andere zichzelf respecterende toeristische plaats een eigen toeristenbureau. Op hun website www.teuroburgerwald.de (ook in het Nederlands) vind je alle nodige informatie voor geslaagde trip naar dit prachtige gebied.________________________________________[UNTERSCHRIFTE]Fotolijst002, 004, 007, 012, 014, 017, 020, 023 In het Teutoburger Wald en Eggegebergte zijn vele kleine b-weggetjes, waar het zeer ontspannen motorrijden is. 026, 029, 032, 033b, 035Indruk van motorrijden in de herfst.042, 046, 048Op de Paderborner hoogvlakte is de wind altijd aanwezig, daarom ook de honderden windturbines. 055Het Adam-en-Eva-Huis in Paderborn stamt uit 1560.062, 064, 074, 075b, 081Aan de zuidkant van de Senne staan mooie oude bossen, die eind oktober alleen maar mooier worden. 076Oude Alle der Gauseköte tussen Schlangen und Berlebeck.086De stoomlocomotief 044 389 staat in Altenbeken als herinnering aan de tijd voor 1976, toen deze hier nog reden.094, 097, 100b, 107, 108, 110, 114, 116Een indruk van de zijstraatjes in het Teutoburger Wald eind oktober.119, 122Herfst124, 129Rondom Warburg staan veel oude huizen. 130b, 131, 134, 136Warburg werdt tijdens de tweede wereldoorlog gespaard. Daarom presenteert deze stad zich in zijn historische vorm. 142, 189Door het militaire oefenterrein liggen hier oude kinderkopjes, hobbelig, maar leuk om te rijden. 146, 152b, 153, 188Borden warschuwen voor allerlei gevaren op het militaire oefenterrein. 149De ruïne van Haustenbeck, een dorp in de Senne die in 1939 ontruimd werdt. 154b, 157, 160Het Hermannmonument bij Hiddessen is een toeristische trekpleister in de regio. 168, 169Pauze bij een kleine waterval.170Wegwijzers op het oefenterrein Senne177, 179b, 180, 184, 186bHet perfect gerestaureerde Weser Renaissance slot van Schloss Neuhaus