Reizen Berry, Frankrijk

Rustige plattelandswegen, een zachte lentebries en af en toe een natje en een droogje in de schaduw van een Romaanse kerk of historisch kasteel, niet alleen de Soes voelt zich duidelijk in zijn sas bij de eerste warme zonnestralen. We hebben dan ook hartverwarmend rendez-vous met de Berry, een ietwat verloren, maar des te authentieker streek in het hart van Frankrijk dat zich tot de Franse Revolutie nog provincie mocht noemen. Gewillig en gedwee volgen we er het spoor van illustere figuren als Jacques Coeur en George Sand. En dat laat ons niet onberoerd, zoveel is zeker. Eenvoudig, maar verrassend, in slechts enkele woorden is dat de Berry. Bijna zoals Suzuki’s kleine allroad, die ons op deze trip vergezelt. Graslanden en koolzaadvelden breien er zich ongestoord aan elkaar tot een lappendeken van groen en geel, slechts hier en daar onderbroken door een handvol boerderijen en zakdoekgrote dorpjes. Een romantisch landschap dat de notoire schrijver George Sand tot literaire juweeltjes inspireerde, die anderhalve eeuw later, tot onze grote verbazing, nog altijd behoorlijk bijdetijds blijken. Een onvervalst stukje boerenbuiten dus, vreedzaam verborgen in de schaduw van de beroemde Loire streek. Schijn bedriegt overigens, want ook hier hebben diverse conflicten in het verleden de akkers flink doorwoeld. Dat het goed leven is in deze vruchtbare regio tussen het Parijse Bekken en het Centraal Massief, dat wisten de Kelten, Romeinen en Franken al. Julius Caesar noemde het Keltische Avaricum (nu Bourges) zelfs ‘de mooiste stad van heel Gallië’, wat hem overigens niet belette om de 40.000 inwoners naar het hiernamaals te ‘promoveren’. Wie Bourges zegt, zegt Berry, en omgekeerd. De hertog van Berry, broer van de Franse koning, maakte Bourges in de tweede helft van de 14e eeuw tot hoofdstad van zijn hertogdom. Jan van Berry had niet alleen een zwak voor rijkelijk geïllustreerde gebedenboeken, ook voor zijn geliefde stad keek hij niet op een paar euro belastinggeld meer of minder. Zo schonk hij de kathedraal enkele van haar mooiste glas-in-loodramen, een geste overigens, die hem meteen een eeuwige rustplaats in de crypte opleverde. In de 15e eeuw werd de stad zelfs even hoofdstad van het land, toen Karel VII, ook wel de ‘kleine koning van Bourges’ genoemd, van hieruit zijn troon wist te heroveren op de Engelsen. Met hulp van Jeanne d’Arc zoals velen waarschijnlijk weten, maar ook de centjes van Jacques Coeur waren meer dan welkom. Als schatmeester (penningmeester) van de koning én schatrijk koopman zou de beste Coeur zijn schitterende paleis in Bourges trouwens nooit betrekken. Door een onfortuinlijke wending van het lot viel hij in ongenade bij de koning en al wat rest is een verheven standbeeld voor zijn paleis en een naar hem vernoemde toeristische route , de allereerste van het land trouwens. Bourges belooft dus heel wat in petto te hebben. Toch zullen we nog even geduld moeten hebben, we starten ons miniweekje Berry namelijk in de Indre, dat andere departement van de Berry. Zoals gebruikelijk speelt de Loire ook nu weer grensrechter tussen goed en slecht weer. En vooralsnog lijkt dat laatste de wedstrijd te gaan winnen. Met een loodzwaar wolkendek boven het hoofd en het kwik dat tot nauwelijks 10° stijgt, rijden we toch wel enigszins met samengeknepen billen over de Parijse periphérique. Het château de Valençay, op zijn paasbest bivakkerend onder een stralende zon, is de perfecte gastheer om ons welkom te heten in ‘Le pays Berrichon’. Een prachtig statig Loire kasteel dat Napoleon verkoos om zijn buitenlandse gasten in te ontvangen. Die daar flink in de watten werden gelegd, niet zonder reden. Napoleon’s minister van Buitenlandse Zaken en meester diplomaat Charles-Maurice de Talleyrand, bestudeerde iedere ochtend met de chef-kok het dagmenu en liet daarbij enkel de beste wijnen serveren, simpelweg om de tongen los te krijgen. De reusachtige voorraadkelders onder het kasteel en de massieve ovalen eettafel die voor deze gelegenheden werd gebruikt, spreken dit in ieder geval niet tegen. Zelf genieten we van een iets bescheidener, maar daarom niet minder lekkere maaltijd in de oranjerie van het kasteel. Op de plek waar beroemde koks als Boucher en Carême haute cuisine van de bovenste plank creëerden, kan je moeilijk een verkeerde menukeuze maken. De sappige eendenborst in sinaasappelsaus bewijst het. Van het kasteel van Valençay naar dat van Bouges (zonder r) is een vogelvlucht van amper vijftien kilometer. Over stoffige paden rijgen we echter al gauw het dubbele aantal aan elkaar, wat natuurlijk allesbehalve een straf is. Bepakt en bezakt met twee personen, drie volgeladen koffers en een torenhoge tanktas stuurt het desondanks verbluffend vlot over Frankrijks kleinste wegen. We vereren het authentiek ingerichte bouwwerk, een Louis XV-kopie van het kleine Trianon in Versailles, slechts met een kort bezoekje, er staat vandaag nog meer moois op de agenda. Een klein uurtje later kloppen we in Mézières-en-Brenne aan bij de poort van het regionaal park de Brenne. Dit waterrijk gebied is, met meer dan tweeduizend kleine meertjes verscholen tussen hooiland en houtwallen, een waar Eldorado voor vogelspotters, die zich hier uren kunnen nestelen in één van de verschillende spothutten. Een korte stop bij het grootste meer, de Etang de la Mer Rouge, is al voldoende voor een ontmoeting met onder meer een purperreiger, fuut en roerdomp (rietreiger). Met zijn oppervlakte van 1.660 vierkante kilometer beslaat het natuurpark ruim een kwart van het departement Indre, alleen hier zouden we ons al een paar dagen prima kunnen vermaken. Wie de figuur van George Sand en haar innige band met de natuur wil leren kennen, moet eens naar de Villa Algira, een klein huis in het al even kleine Gargilesse. In dit zomerhuisje, diep verborgen in het valleigroen van de Creuse, kwam de schrijfster pas helemaal tot rust. Hier maakte ze lange wandelingen in de natuur en trok ze met haar zoon Maurice op vlinderjacht (de naam Algira verwijst naar de Afrikaanse vlinder die ze er ontdekten). Onder meer door het kasteel en het Romaanse kerkje met levendige muurschilderingen staat Gargilesse te boek als één van de mooiste dorpjes van Frankrijk. De herberg waar George Sand destijds logeerde, nu heel toepasselijk Hôtel des Artistes geheten, wordt sinds enkele jaren door een Vlaams koppel gerund. Met succes zo lijkt het, gezien de bedrijvigheid die er heerst. Wij genieten er van een heerlijke koffie op het kleine buitenterras, die overigens wel even op zich laat wachten. Ja, wie naar de Berry komt, doet er goed aan een tand terug te schakelen. Verbazend stille wegen verbinden het ene dorp met het andere, en nergens loopt er ook maar iets of iemand voor je wielen. Helm open, zintuigen op scherp en toeren. Het stuk van Argenton-sur-Creuse tot Crozant, ook wel Val de Creuse geheten, is één van de fraaiste gebieden van de Berry. In het uiterste zuiden van het departement Indre, pal op de grens met Creuse, botst de zachte kalksteen van de Berry op het stugge graniet van de Limousin, wat zich meteen vertaalt in het betere stuur- en schakelwerk. Een uitkijkpunt met de treffende naam Boucle du Pin laat niets aan de verbeelding over en toont hoe de rivier zich op doortastende wijze een weg heeft gebaand door het gesteente. De Rocher des Fileuses, een ander uitzichtpunt verder stroomopwaarts, biedt daarnaast een uniek panorama over de kasteelruïne van Crozant. Een werkelijk fabelachtig uitzicht, dat menig impressionist wist te inspireren, dat wellicht wel eens het mooiste deel van de Berry zou kunnen zijn. Overigens krijg je dit uitzicht niet zomaar voorgeschoteld, je moet er wel wat voor doen. Laat je motor achter in het onooglijke Saint-Jallet bij de lokale Manneke Pis, een granieten beeltenis van Saint-Guerluchon in Adamskostuum. Vervolgens brengt een wandeling van een dik kwartier je naar de fameuze Rocher des Fileuses. En dan maar klikken met dat fototoestel! Ondanks alle natuurschoon heeft de rivier de Creuse jammer genoeg wel al heel wat van haar charme verloren. De erfenis van de bouw van de nabij gelegen waterkrachtcentrale in Eguzon. De schilders, dichters en schrijvers van weleer hebben plaatsgemaakt voor badgasten, die in de zomer naar het stuwmeer komen. Tijden veranderen, de een zijn dood, is duidelijk de andere zijn brood. Na het hoogtepunt van de Val de Creuse komt alles in wat rustiger vaarwater terecht. Echt stoppen doen we die dag enkel nog in Neuvy-Saint-Sépulchre, een druk bezochte halte op de pelgrimsroute Camino de Santiago naar het Spaanse Santiago de Compostella. Voor liefhebbers van ‘Le Berry Roman’ een echte aanrader door de 12e-eeuwse kopie van de Heilige Grafkerk uit Jeruzalem. In de schaduw van de beroemde basiliek laven we ons in alle rust aan een kop koffie en werpen meteen een korte blik op de kaart. Deze leert dat we de Val de Creuse inmiddels hebben ingeruild voor het Pays de George Sand. Nergens voel je de aanwezigheid van de pijp rokende, in mannenkleren gestoken George Sand beter dan in haar huis te Nohant. Het landgoed, dat ze van haar grootmoeder had gekregen, ademt nog altijd de geborgenheid van een warm familienest uit. Hier schreef ze onder haar mannelijk pseudoniem de ene na de andere roman. Net als haar beroemde tijdgenoot Victor Hugo was ze slechts één van de weinige schrijvers die kon leven van haar werk. Des te meer opmerkelijk aangezien ze als gescheiden vrouw in de echte 19e-eeuwse mannenwereld geen blad voor de mond nam. In Nohant loop je niet zozeer George Sand tegen het lijf, als wel Aurore Dupin, de liefhebbende moeder en charmante gastvrouw, die ze hier in de eerste plaats was. Schrijvers als Balzac en Flaubert waren er vriend aan huis en Frédéric Chopin zou hier aan haar zijde de mooiste pianostukken schrijven. Een opmerkelijke vrouw, dat is het minste wat je kan zeggen na een bezoek aan dit sfeervolle huis. Met een kleine brok in de keel nemen we afscheid van ‘la bonne dame de Nohant’ bij haar sobere grafsteen in het park. Dat Sand een belangrijke rol in de regio speelt, blijkt wel uit het feit dat je haar naam werkelijk overal tegenkomt. Holle wegen, verwilderde bosjes, watermolens, kastelen, kerkjes, je kunt bijna geen stap in de wijde omgeving van La Châtre zetten of haar naam duikt wel ergens op. De talloze plekken uit haar jeugd waarover ze zo graag schreef, je kunt het allemaal bezoeken. In het zadel van de V-Strom vervolgen we rustig onze weg, enkel verbaasd aangestaard door een nieuwsgierige koeien of een verschrikte roofvogel in het veld. De rust is hier bijna tastbaar, toch moet er nu een serieus tandje bij, want in Sainte-Sévère-sur-Indre worden we in een héél ander huis verwacht. Mooi excuus om er weer even een meer proactieve rijstijl op na te houden. Donkere wolken zijn ondertussen voor de zon geschoven en op een handvol tractoren na, is er verder geen verkeer op de weg. Bij een authentiek dorpje met overdekte markthal en Middeleeuwse stadspoort draaien we wat verkennende rondjes rond de markt, maar er valt hier werkelijk geen levende ziel te bespeuren. Dan gaat het er in La Maison de Jour de Fête toch heel wat levendiger aan toe. In dit originele filmmuseum word je helemaal ondergedompeld in de wereld van Jacques Tati, de beroemde Franse regisseur die vooral bekend is zijn Oscar winnende film ‘Mon Oncle’. Dit bewuste huis speelde een belangrijke rol in Tati’s allereerste speelfilm, het komische ‘Jour de Fête’. Op zich niets bijzonders, ware het niet dat het volledige dorp figureerde in het stuk rond de fratsen van postbode François, een Mr. Bean-achtige rol die Tati zelf op het lijf was geschreven. Sainte-Sévère heeft dan ook kosten noch moeite gespaard om van deze unieke filmset een blijvende herinnering aan ‘hun’ cineast te maken. Na een heerlijk diner en even hemelse nachtrust in de Middeleeuwse priorij van Notre-Dame d’Orsan overweldigt ook de volgende dag de Berry ons weer met zijn schoonheid. Weliswaar mist het departement Cher het ruige randje van de Indre, toch is het ook hier genieten geblazen op het rustige ritme van het boerenbuiten. Kleine wegen leiden naar op het oog dezelfde kleine dorpen, waarbij we nu worden verrast door de veelal onbekende pareltjes op en naast de route Jacques Coeur. Bijvoorbeeld het kasteel van Culan. Met zijn dikke peperbustorens met houten kragen is het bouwwerk een opvallende verschijning hoog boven de rivier. Buiten een verloren visser voor zijn camper staan we verder moederziel alleen foto’s te schieten. Het Château Ainay-le-Vieil, ooit het trotse bezit van Jacques Coeur, prijkt als vestingstad op elke foldercover van de streek, het is ons echter eerlijk gezegd net zo onbekend als het kasteel van Bannegon, een tiental kilometer meer naar het noorden. Enigszins beschaamd door de klappen van de twin waarmee we de allesoverheersende stilte in het dorp ruw doorbreken, parkeren we de motor voor wat één van de meest geheimzinnige kastelen van de Berry moet zijn. Als in een horrorfilm vliegt een nest kraaien krijsend op uit de bomen, wanneer we via een knarsend hekken het verwilderd kasteelpark betreden. Bannegon, een bijna beangstigend mooi dorp dat we nooit meer zullen vergeten. Net als het verstilde kasteeldorp Sagonne iets verderop! Overlopen door toeristen zal de Berry nooit worden, zoveel staat wel vast. Frappant eigenlijk, het schilderachtig gerestaureerde Apremont-sur-Allier, met zijn kraaknette gevels en Engels geïnspireerde tuinen, bijvoorbeeld heeft heel wat moois te bieden. Datzelfde geldt ook voor Bourges, onze laatste halte en samen met Châteauroux één van de weinige echte steden in de regio. Zelfs deze relatief grote plaats heeft met zijn befaamde moestuintjes (marais) het plattelandskarakter heel goed weten te bewaren. De Berry is wat dat aangaat echt een onbevangen stukje Frankrijk. De naastgelegen Loire regio mag dan veel meer bekendheid genieten onder toeristen, de Berry doet zeker niet onder voor zijn buurman. Wat heet, wie hier komt, keert beslist niet met lege handen terug! ________________________________________ INFO HET HART VAN FRANKRIJK De Berry ligt in het midden van Frankrijk, centraal en toch dichtbij, op een uur of zes/zeven rijden van Utrecht. Zowel de Indre als Cher, de twee departementen die samen het gezicht van de historische provincie Berry vormen, zijn grotendeels vlak tot licht golvend. Scherpe haarspeldbochten of slingerende wegen hoef je er dus niet meteen te verwachten, een overvloed aan kalme plattelandswegen des te meer! Inclusief heen- en terugreis zijn wij een klein weekje onder de pannen geweest, meer dan voldoende om deze onontdekte regio op het gemak te verkennen, zowel op als naast de motor. GESCHIEDENIS Hoe rustig en eenvoudig het boerenleven ook moge zijn, toch kent de Berry als één van de oudste Franse provincies een bijzonder rijke geschiedenis. Vooral in de 15e eeuw beleefde het hertogdom gouden tijden, toen het koninklijk hof zich in het heetst van de Honderdjarige Oorlog terugtrok in Bourges. Illustere figuren als de Hertog van Berry (1340-1416) en Jacques Coeur (1400-1456) kruisen dan ook regelmatig je pad. Toch was het een vrouw die, weliswaar onder mannelijk pseudoniem, het karakteristieke coulisselandschap van weiden, hagen en houtwallen echt een gezicht gaf en eeuwige literaire roem bezorgde. Haar romans, waarin ze de schoonheid van het platteland beschreef, vonden al tijdens haar leven gretig aftrek, maar ook het leven zelf van George Sand (1804-1876) leest als een trein. Door haar schrijverstalent en vriendschappen met artistiekelingen als Franz Liszt, Victor Hugo, Eugène Delacroix en andere grote jongens was ze bekend persoon, met name ook door haar vrijgevochten levensstijl. Sand heeft onder meer acht jaar samengewoond met Frédéric Chopin op haar familiedomein in Nohant. GASTRONOMIE Eenvoudig boerenleven en dus ook eenvoudige boerenkost. Dat klopt deels, weliswaar wordt er inderdaad echt boerenvoedsel (groene linzen) geserveerd, de wieg van de bekende Franse gastronomie staat eveneens in de Berry. Antonin Carême (1784-1833), de beroemde chef-kok die in het kasteel van Valençay elke dag een ander gerecht uit de mouwen toverde voor zijn broodheer, wordt algemeen beschouwd als de vader van de haute cuisine. Zijn pompeuze creaties, al dan niet overgoten met zware sauzen, vormen nog altijd de basis van de klassieke Franse keuken. De Berry zou niet Frans zijn zonder een goed glas wijn en stevige brok kaas. In Valençay sla je twee vliegen in één klap, het dorpje is namelijk bekend om beide. Geitenkazen zijn er in alle vormen en met de Sancerre heeft de Berry ook een beroemde wijn in huis! OVERNACHTEN Van kamperen bij de boer tot overnachten in een kasteel, iedere toerist wordt op zijn wenken bediend. Naar goed gebruik gingen wij voor een typisch Frans hotelletje in de Indre, terwijl ons in de Cher een inspirerend verblijf wachtte in een middeleeuwse priorij en 19e-eeuws landhuis. Onderstaand een aantal leuke overnachtingsopties: Hôtel Le Prieuré in Saint-Marcel: kleine kamers, eenvoudige keuken. Info: www.restaurant-leprieure.com Hôtel du Lion d’Argent in La Châtre, het geliefde stadje van George Sand. Prima keuken en zeer ruime kamers in een bijgebouw aan de overkant van de straat. Info: www.hotel-lion-argent.com Relais et Châteaux du Prieuré d’Orsan in Maisonnais. Prachtig gerestaureerde middeleeuwse priorij met een unieke menukaart. Info: www.prieuredorsan.com Château Charly in Charly, pure sereniteit halverwege het beeldige Apremont-sur-Allier. Authentiek kasteel met antieke kamers voorzien van een luxueuze badkamer. Een aanrader, alleen al omdat de helft van je geld naar een goed doel gaat. Info: www.chateaucharly.com Hôtel d’Angleterre in Bourges, mooi hotel in het historische hart van de stad, op een steenworpafstand van het beroemde Palais Jacques Coeur. Info: www.bestwestern-angleterre-bourges.com INTERNET Meer informatie over de Berry, Geroge Sand of andere bijzonderheden van de regio? Het internet biedt uitkomst: www.rendezvousenfrance.com www.berryprovince.com www.bourgestourisme.com www.pays-george-sand.com www.amis-talleyrand.fr www.maisondejourdefete.com