E-normering
Een norm is geen wet, maar een maatstaf. En juist daarom is het onmisbaar. Zeker voor de Europese Unie. De reden: normen helpen om Europees gestelde doelen in concrete wetten te formulieren. Pas als de maatstaf overal hetzelfde is, kun je een wet voor iedereen invoeren. Bijvoorbeeld de sinds 2016 verplicht gestelde Euro4-emissienormen voor motorfietsen. Maar wie doet wat en hoe? Een gids door de jungle van normen.
Als we het over printerpapier hebben, zal het overgrote deel van de mensen een A4-blaadje voor zich zien. Maar wist je dat de afspraak om papier met het formaat van 210 bij 297 mm A4 te noemen officieel is vastgelegd in de ISO 216-norm? Daardoor kun je er vanuit gaan dat je in zo’n beetje ieder land de winkel in kunt lopen om een pak A4-papier te kopen zonder dat je de boel eerst moet nameten om er zeker van te zijn dat het in de printer past. Lekker praktisch. En zo zijn er nog legio voorbeelden. Van het formaat van je bankpas, tot de samenstelling van E10-brandstof. Het is allemaal gestandaardiseerd.
Wie die norm bepaalt, ligt aan het toepassingsgebied. Gaat het bijvoorbeeld puur om het Koninkrijk der Nederlanden en overzeese gebieden, dan is het het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) dat de scepter zwaait. Moet het groter en zoek je naar een internationale normering, zoals bij het papier, dan is het ISO verantwoordelijk. Deze in Geneve gevestigde organisatie ontwikkelt al meer dan 70 jaar internationale industrienomen voor de 164 aangesloten landen. Gezien dit internationale aspect zijn de werktalen Engels, Frans en Russisch. En omdat Internationale Organisatie voor Standaardisatie in elke taal anders wordt geschreven, kozen de stichtende leden het Griekse woord isos – wat ‘gelijk’ betekent – als naam. Gelijkheid is immers het doel van standaardisatie. De industrie en het bedrijfsleven wereldwijd helpen productie- en werkprocessen te harmoniseren en handelsbelemmeringen weg te nemen.
Kijken we naar motorvoertuigen, dan zijn de normeringen bij het UNECE ondergebracht, waarbij UNECE staat voor United Nations Economic Commission For Europe (Europese economische commissie van de Verenigde Naties). Deze commissie, die kort na de Tweede Wereldoorlog is opgericht, heeft in het voorjaar van 1958 de ‘1958 Agreement’ aangenomen, waarin uniforme technische eisen voor voertuigen, onderdelen en daartoe behorende uitrusting werden vastgelegd. Nederland (30 maart) was, na Italië (28 maart), het tweede land dat deze overeenkomst ondertekende. Aanvankelijk konden alleen landen in de Europese Unie hieraan meedoen, maar dat werd in 1995 veranderd waardoor er inmiddels zo’n zestig handtekeningen onder staan en de UNECE bijna 150 internationaal erkende voorschriften heeft geformuleerd. Van de voorschriften voor helmen en vizieren (UNECE R 22) tot de uitstoot van schadelijke gassen door motorfietsen (UNECE R 40). Die eerste kun je als het goed is ook in jouw helm vinden onder de noemer ECE 22.05, wat staat voor ECE-afspraak 22, revisie 5. Die revisie komt omdat de richtlijnen uiteraard regelmatig aangepast naar de technische vooruitgang.
Een ander voordeel van de 1958 Agreement is dat ieder land dat de afspraak heeft ondertekend, voertuigen, onderdelen en uitrusting op basis van de UNECE-standaard mag testen én goedkeuren. Een koplamp die door de Italiaanse keuringsinstantie is goedgekeurd, en dus voorzien wordt van een E-merk, mag daardoor in alle landen die de UNECE-voorschriften voor koplampen erkennen, legaal gebruikt worden. Waar deze test en goedkeuring is uitgevoerd is te zien aan het cijfer achter de E op bijvoorbeeld je uitlaat. Zo zal die in Italië goedgekeurde koplamp voorzien worden van een 3. Staat er een 4, dan is het onderdeel in Nederland goedgekeurd. Zie je een 1 of 9 staan, dan is het respectievelijk Duitsland of Spanje geweest. In de praktijk betekent het zelfs dat UNECE-goedgekeurde voertuigen, onderdelen of uitrusting in de hele wereld – met uitzondering van de Verenigde Staten – geaccepteerd worden. In een enkel geval zijn aanvullende nationale goedkeuringen nodig, zoals in India en China. De Chinese CCC-norm is overigens grotendeels een kopie van de UNECE-waarden, maar moet wel afzonderlijk verkregen worden.
Een aantal zaken zijn ook Europees geregeld. Om die Europese normeringen te bepalen, is begin jaren 60 de Europese Commissie voor Normalisatie (CEN) in het leven geroepen. De normeringen die CEN afgeeft noemen we EN, oftewel Europese Norm.
Nu horen we je denken: en CE dan? Dat is toch ook een normering? Nou nee. Strikt genomen is dit een keurmerk. In de basis betekent het CE-merk dat het product voldoet aan de daarvoor geldende normen binnen de Europese Economische Ruimte (EER). Koop je motorkleding met een CE-keur dan betekent het dus dat de kleding voldoet aan de daarvoor gestelde normen. Sinds 21 april 2018 betekent dat ook echt wat, want sinds die tijd moet alle motorkleding – die als zodanig verkocht wordt – voldoen aan regulering 2016/425. Feitelijk betekent dit dat de kleding getest wordt als Personal Protective Equipment (PPE) volgens de norm uit prEN 17092.
Wat je daarbij wel in acht moet nemen, is dat bij al deze normeringen alleen de minimumeisen zijn vastgelegd. Daarom hebben wij, samen met het Duitse Motorrad, tien jaar geleden een geheel eigen crashtestprocedure voor helmen ontwikkeld. In tegenstelling tot de UNECE-testprocedure botst de helm niet vanaf een hoogte van ongeveer drie meter op een aambeeld, maar op een echte stalen sigmapaal waar de vangrail op rust. Een botsing met deze palen leidt bij ongevallen meestal tot ernstig hoofdletsel. Volgens onze MotoPlus-helmstandaard vindt de impact niet alleen bij hoge snelheid (7,5 m/s), maar ook bij een veel tragere 5,5 m/s plaats. De schokabsorptie moet immers ook bij lage snelheden betrouwbaar functioneren.
En zelfs met al deze normeringen en goedkeuringen blijft de verantwoordelijkheid bij de motorrijder zelf liggen. In Nederland en België is het – afgezien van de helm –immers niet verplicht om met CE-goedgekeurde motorkleding te rijden. En waar België een lange broek, jas met lange mouwen, handschoenen en schoenen die de enkels bedekken nog verplichtstelt. Is het in Nederland toegestaan om met teenslippers, t-shirt en korte broek aan een rondje te rijden. Of dat slim is, is uiteraard zeer de vraag…
