Mercier legermotor

Ook in het leger heeft de motorfiets altijd een grote rol gespeeld. Wij kennen natuurlijk tegenwoordig onze Luchtmobiele Brigade, die desnoods met motor en al vijandig gebied gedropt kunnen worden, maar ook 100 jaar geleden – toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak – werden er in het leger al motorfietsen gebruikt. De vraag naar een ‘motorfiets’ die door elk terrein zou kunnen komen leidde in 1933 zelfs tot deze Mercier rupsmotorfiets.

Een van de bekendste legermotorfietsen uit de eerste Wereldoorlog van 1914 tot 1918 is wel de Douglas met een 350 cc boxermotor voor de ordonnansen. Daarvan werden er meer dan 20.000 ingezet! Door dit succes werd deze Douglas later veel gekopieerd, onder meer door BMW en Victoria in Duitsland, Indian en Harley-Davidson in Amerika en niet te vergeten het Nederlandse Eysink!
Deze eerste legermotoren zagen er allemaal redelijk standaard uit, maar in het ‘interbellum’ (de tijd tussen de twee wereldoorlogen), werd in diverse landen hard gewerkt aan nieuwe legermotoren om voorbereid te zijn op een nieuw gewapend conflict. België (met eigen merken als FN, Saroléa en Gillet/Herstal) en Frankrijk (Peugeot, Gnome & Rhône en Gillet Frères) liepen hierin voorop. En naast gewone motorfietsen en zijspannen met een aangedreven zijspanwiel ontstond ook het idee om andersoortige constructies te bedenken om met een ‘motorfiets’ door elk terrein te kunnen komen.
Rond 1933 was hier de Zwitserse uitvinder Adrien Mercier, volop mee bezig. Volgens Adrien moest de oplossing gevonden worden in voorwielaandrijving en dan zelfs met een rupsband. In die tijd waren immers ook de halftrack voertuigen van Citroën – de Kégresse – erg bekend vanwege hun doorkruisingen van de Sahara. Dus daar zal Adrien zijn idee wel gehaald hebben en in 1934 kreeg hij meerdere patenten voor een soort motorfiets-rupsvoertuig. In de winter van 1936/1937 werden de machines ook daadwerkelijk getest werden door het Franse leger. De Merciers werden gebouwd met alleen eenr ups voor, maar ook met een rups voor en achter. Een verdere bijzonderheid was ook de dubbele ‘duplex-besturing’, een soort naafbesturing met een hevelsysteem waardoor je veel kracht kon zetten. Dat zal ook zeker nodig geweest zijn om de rupsband in een bepaalde richting te dirigeren.
In de testen kwam naar voren dat je inderdaad echt met dit apparaat kon rijden en zelfs wel met snelheden van ruim 50 km/uur! Dat zal op zich al best een heel avontuur geweest zijn, zeker gezien het gewicht van de zware 350 cc JAP-motor voorop. Van de 184 kilo totaalgewicht rust ruim 140 kilo op de voorkant en slechts dik 40 op het achterwiel. Het achterdeel is dus ook meer als een slee geconstrueerd, zodat het makkelijk over obstakels zal heen glijden. Het hoge zwaartepunt had natuurlijk grote invloed op het rijgedrag en ook het starten van de motor met behulp van de kickstarter in half-liggende positie en de handschakeling aan de voorkant vroegen veel gewenning.

Deze bijzondere rupsmotorfiets van Adrien Mercier werd enkele maanden geleden door Geert Versleyen uit Weert gekocht bij een Franse verzamelaar (zie ook www.yesterdays.nl). Het blijkt één van de vijf prototypes te zijn, die er ooit gebouwd zijn. Het lijkt erop dat deze motor sinds die testritten in 1937 ergens in een hoekje van een legeropslagplaats terecht is gekomen en nooit meer daglicht heeft gezien. De motor is niet gerestaureerd, maar ziet er uit als nieuw; zelfs de bouten en moeren zijn nooit meer aangeraakt en hebben geen enkele ‘littekens’. Er zit zelfs nog een doos met nieuwe reserve rubberblokken voor de tracks bij.
Het lijkt erop dat dit het eerste prototype is geweest, met het zware viertakt blok, de korte uitlaat en de zware constructie van de bladgeveerde aangedreven rups. Later verscheen er een type met complete uitlaatdemper en aluminium onderdelen en nog latere types hadden een tweetaktmotor van Aubier-Dunne, wat natuurlijk veel gewicht scheelde. Toch bleken de testen van het Franse leger niet zo geslaagd. Dit prototype bleef zelfs in een loopgraaf steken en groef zich makkelijk in. Uiteindelijk bleek een lichte, meer op het terrein afgestemde motorfiets – zeg maar een ‘offroad-motor’ toch veel sneller en wendbaarder in het terrein. En daarmee was na enige oefening wel zo uit een loopgraaf te rijden! Ook bleken de concurrerende motorfietsen veel zuiniger. Onder meer een prototype-motorfiets van Simca met ideeën van Sévitame (niet van die Roosvicee, maar een andere) deed het veel beter, zodat het doek dus al snel weer viel voor deze Mercier. En misschien was dat maar goed ook; voor hetzelfde geld hadden we nu met zijn allen op soortgelijke rupsvoertuigen rondgetoerd op zondagmiddag…