Dakar Rally 2014

Er was een tijd dat KTM alle top 10-finishers van de Dakar van materiaal voorzag. Die periode is definitief voorbij, heeft de editie van 2014 aangetoond. En toch weerstond Marc Coma de hijgende concurrentie en noteerde zijn vierde overwinning in ’s werelds zwaarste woestijnrally. Honda en Yamaha pakten flink uit, maar hadden het nakijken. Helaas viel er ook een dodelijk slachtoffer te betreuren: de Belg Eric Palante overleed door oververhitting tijdens etappe 4.

De niet te negeren aanwezigheid van Honda en Yamaha maakte dat Coma’s vierde overwinning de KTM-teamleiding alleen maar beter zal hebben gesmaakt. Monopoly’s kunnen vanzelfsprekendheid in de hand werken, competitie houdt scherp. Juist daarom zal Coma’s prestatie bij de sportafdeling in Mattighofen hoger gewaardeerd worden dan de jaren 2002 en 2003 toen de Oostenrijkse offroad-specialisten hofleverancier waren voor de top 10. Maar was het in 2014 de man of was het toch de machine? Nadat hij zich vorig jaar een maandje voor de start van de rally had moeten terugtrekken vanwege een onvoldoende geheelde schouderblessure, presteerde Coma ditmaal niet alleen beter dan ooit, hij profiteerde ook – zoals dat bij een winnaar hoort – maximaal van de persoonlijke misstappen en technische tegenslagen van de concurrentie, zowel bij Honda als bij Yamaha en ook bij het sterk optredende Sherco.
De fysiek sterke Coma bleef fris in het hoofd, ondanks temperaturen die tot ver boven de 40 graden stegen en de bijna verlammende hoogtepieken in de route van meer dan 4.300 meter. Twee dagen voor het eind oordeelde de teamleiding het verantwoord om een nieuw blok te monteren en zo 15 strafminuten te incasseren; zijn ruim 52 minuten voorsprong vormde een afdoende buffer. Waterdrager Jordi Viladoms had twee dagen eerder al een frisse krachtbron gekregen, ongetwijfeld niet alleen voor zijn eigen zekerheid, maar ook om zo zijn taken richting kopman Coma te kunnen waarborgen. De van Gas Gas gekomen Viladoms vulde de open gevallen plek in van de in november verongelukte Kurt Caselli, en hoewel hij amper van zich deed spreken, presenteerde de 34-jarige Viladoms zich als de ideale adjudant die en passant ook nog eens de tweede plaats in het klassement veroverde, zijn beste klassering in acht Dakars. Net als in 2013, toen Cyril Despres en secondant Ruben Faria  eerste en tweede werden op KTM, waren de eerste twee posities dit jaar dus voor een kopman en zijn ‘knecht’. Daarbij bleek de volledig vernieuwde 450 Factory Rally Replica, lichter, sterker en beter handelbaarder dan zijn voorganger, zo toch weer de maatstaf in de Dakar, een groot compliment waard voor KTM! Coma droeg zijn overwinning op het finishpodium op aan Caselli.

Dat Coma en Viladoms voor een 1-2 zorgden, hadden zij mede te danken aan de onbezonnenheid van Joan Barreda. Vorig jaar al bevestigde de 30-jarige Barreda al loeihard te kunnen rijden, met vier etappezeges op de Speedbrain Husqvarna. Technische pech en valpartijen voorkwamen toen een betere klassering, maatr tot ontsteltenis van HRC’s vice-president Shuhei Nakamoto, aanwezig bij de rally, herhaalde die geschiedenis zich dit jaar. Ondersteund door een imposant legertje Honda-technici was de Spanjaard bij vlagen onnavolgbaar met vijf dagzeges, maar evenzo met twee crashes in twee opeenvolgende etappes. Na een crash in etappe elf was hij gedwongen Cyril Despres te volgen omdat zijn navigatie niet meer werkte. Een dag later ging hij andermaal over de schreef, waarbij hij zijn fraaie Honda zeer zwaar beschadigde. De Nederlandse kistrijder Bas Nijen Twilhaar sleepte hem uiteindelijk naar het bivak; door de bijna twee en een half uur die Barreda hiermee verloor op Coma viel zijn droom in duigen. Het kwartier straftijd dat hij in de negende etappe opliep vanwege een snelheidsovertreding stond vooral erg slordig. Terwijl het er tot daags voor het einde op leek dat voor het eerst in twintig jaar weer eens een Honda-rijder in de top 3 geklasseerd zou worden – destijds was het Fabrizio Meoni die derde werd – stond het ambitieuze Honda-leger met aan de finish lege handen, zes dagoverwinningen ten spijt.
Ondanks een derde en vierde plaats in het eindklassement voor Olivier Pain en de van KTM gekomen Cyril Despres gold dat in mindere mate toch ook voor Yamaha, het merk dat precies tien jaar geleden de eerste aanval met een 450 inzette. Despres moest in deze Dakar misschien wel dieper gaan dan tijdens een aantal van zijn gewonnen Dakars en vertelde dat het ‘erg moeilijk is om in een paar maanden een motor te bouwen voor de Dakar’.
Sinds 2011 wordt er gereden met maximaal 450 cc en die regel heeft overduidelijk meer kleur gegeven in de rally, waarin tot voor kort het Oostenrijkse oranje overheerste. Er waren nu dagzeges voor KTM, Honda, Yamaha en zelfs voor Sherco, terwijl met name Jeremias Israel verrassend bezig was op de Husqvarna van 2013, nu omgedoopt tot Speedbrain.

Dat de Dakar het stempel ‘zwaarste rally ter wereld‘  nog altijd verdient, bewees de editie van 2014. Van de 174 starters waren er op de rustdag halverwege al 89 uitgevallen. En aan de finish in het Chileense Valparaiso reden er slechts 78 over het podium. Een alles zeggend contrast met vorig jaar toen 125 deelnemers de finishplaats zagen. “Ze slopen je”, sprak Henk Knuiman verscheidene malen bij aankomst in het bivak. Van de tien gestarte Nederlanders proefden vijf doorzetters de voldoening van de feestelijke afsluiting. Het afhaken van Verhoeven in de derde etappe betekende dat de grootste Nederlandse troef wegviel. De 47-jarige Verhoeven had zich veel van de rally voorgesteld in sterk Yamaha-gezelschap, en daarom kwam de mentale dreun wellicht extra hard aan. Terwijl de Dakar verder ging, werd Verhoeven vrijdags voor het eind van de rally geopereerd aan zijn gebroken linker elleboog.
Knuiman weerstond de man met (sloop-)hamer en tekende voor een zeer fraaie vijftiende plaats in zijn tiende dakar. Alle malen haalde de 45-jarige Wijchenaar het einde, een prestatie van formaat! Knuiman deed dat op zijn bekende en beproefde wijze: jezelf niet overschatten en intredende twijfels het hoofd bieden. De KTM-man kwam aanvankelijk wat moeilijk in zijn ritme, maar dieselde manmoedig door en beperkte het aantal (navigatie-) fouten tot een minimum.
Een voorbereiding met hobbels weerhield voormalig WK endurorijder Hans Vogels niet van een overtuigend Dakar-debuut. De fysieke naweeën van drie sleutelbeenbreuken maakten zich voelbaar en met name in de bergen van Bolivia zag de 30-jarige Brabander zwaar af. Vogels kwam echter wel steeds beter in zijn ritme en werd, ondanks zijn afkeer van de duinen, wel vijf keer geklasseerd als beste Nederlander. Nog belangrijker dan zijn mooie 22e plaats overall was zijn prachtige eerste plaats in het debutantenklassement. Negentien eerstejaars begonnen aan de Dakar, vijftien reden de wedstrijd uit.

Samen met Robert van Pelt is Vogels een belangrijke Nederlandse troef voor de toekomst. Want ook de pas 20-jarige Van Pelt overtrof zich in de 2014 Dakar. “Ik denk dat we de wereld wel versteld zullen doen staan”, sprak Van Pelt met enige branie an de start van zijn tweede Dakar. Toch klopte die uitspraak. Van Pelt stond ruim aan de leiding van het kistklassement (van de rijders die zonder enige assistentie of begeleiding de rally rijden met enkel een paar kisten waarin de organisatie hun spullen van bivak naar bivak brengt), toen in de laatste etappe zijn ketting brak. Met kunst en vliegwerk (plus het gereedschap dat hij onderweg van Knuiman kreeg) haalde hij in tranen de finish van de proef, met nog maar goed vijf minten over van de anderhalf uur voorsprong op de Zuid-Afrikaan Brett Cummings. Dat hij zakte naar de 27e plaats in het overall klassement was van minder belang; hij won het kistklassement, de ranglijst van de echte bikkels! Van Pelt ontpopte zich tot een kundig navigator en sterke rijder; hij werd als amateur met zijn minimale budget in de vijfde etappe zelfs zevende, voor talloze fabrieksrijders! Vorig jaar riep hij na zijn eerste Dakar dat hij het bij één rally wilde laten, maar daar kwam hij gelukkig op terug.
Hoewel hij zichzelf niet ziet als een goed monteur, ging kistdeelnemer Richard de Groot andermaal knap om met zijn beperkingen en bracht ook zijn zevende Dakar tot een goed einde. Voor Bas Nijen Twilhaar was het halen van datzelfde einde al na een paar dagen een grote opgave. Tijdens zijn tweede Dakar zag hij zich geconfronteerd met veel lichamelijke tegenslag, waarbij een zeer pijnlijke nek hem tot aan de finish danig beperkte. De 38-jarige Twentenaar werd vijftigste en derde in het kistklassement – én tekende voor één van de meest opzienbare verhalen van de rally toen aan het eind van de twaalfde proef een wanhopige Joan Barreda hem om hulp vroeg na een zware crash. “Hij vroeg mij of ik hem wilde slepen”, aldus Nijen Twilhaar. “Ik heb eigenlijk niet nagedacht en meteen ja gezegd. Wist ik veel dat het 350 km slepen zou gaan worden. Een sleepkabel om de voetsteun en dan gaan. Barreda wilde dat ik flink gas gaf, het liefst harder dan 100 km/uur, maar de hele Honda-directie die in drie busjes achter ons aanreed raakte in paniek. Langzaam, langzaam riepen ze. Maar Barreda wilde zo hard mogelijk. Hij heeft me wel honderd keer bedankt, net als de teamleiding van Honda. Op zich vond ik het normaal om iemand te helpen.

Uitslag Dakar 2014: 1. Marc Coma (E), KTM, 54 uur 50.33; 2. Jordi Viladoms (E), KTM, op 1.52,27; 3. Olivier Pain (F), Yamaha, op 2.00,03; 4. Cyril Despres (F), Yamaha, op 2.05,38; 5. Helder Rodrigues (PORT), Honda, op 2.11,09; 6. Kuba Przygonski (POL), KTM, op 2.31,46; 7. Joan Barreda (E), Honda, op 2.54,01; 8. Daniel Gouet (CH), Honda, op 3.10,34; 9. Stefan Svitko (SLO), KTM, op 3.50,09; 10. David Casteu (F), KTM, op 3.58,09; 15. Henk Knuiman (NL), KTM, op 7.44,38; 22. Hans Vogels (NL), KTM, op 9.29,29; 27. Robert van Pelt (NL), Honda, op 11.19,59; 50. Bas Nijen Twilhaar (NL), KTM, op 20,12,17; 66. Richard de Groot (NL), Honda, op 30.27,13.

KORT DAKAR NIEUWS

• ·Vijftienvoudig wereldkampioene trial Laia Sanz leverde in haar vierde Dakar een opmerkelijke prestatie. De 28-jarige Spaanse werd razend knap zestiende algemeen. Haar zevende plaats in de negende etappe dwong diep respect af. David Casteu sloot de rally af als tiende. Op het eerste gezicht weinig bijzonder, maar de KTM-rijder brak in de vijfde etappe zijn linker sleutelbeen. Desondanks gaf hij maar één plaats in het eindklassement prijs.
• ·De Spaanse tweelingen Oriol en Gilbert Escale kregen voor hun eerste Dakar financiële steun uit onverwachte hoek toen hun budget ontoereikend leek. Voormalig winnaar bij de auto’s Nasser Al-Attiyah besloot om de knip te trekken en maakte het budget sluitend. De 21-jarige broers kenden weinig succes: Oriol moest zijn Suzuki na vier etappes aan de kant zetten, Gilbert volgde een dag later.
• ·Voor Pal-Anders Ullevalseter zat zijn twaalfde Dakar er erg snel op. De 45-jarige Noor viel al in de tweede special uit met pech. Daarmee zat de ellende er nog niet op voor Ullevalseter, want zijn KTM werd gestolen door omstanders die aanboden zijn kapotte motor te repatrieren. De enige successen van Ullevalseter in het afgelopen jaar waren een vierde plaats in de Rally van Abu Dhabi en een zesde plaats in de Noorse versie van… ‘Dancing with the Stars’. Aan het begin van de tweede week dook Ullevalseters machine op wonderbaarlijke wijze weer op.
• ·Robert van Pelt was in 2013 met zijn 19 jaar de jongste Dakar-starter – en finisher ooit, een record dat hij inmiddels kwijt is. De Argentijnse quadrijder Jeremias Gonzalez Ferioli werd drie weken voor de rally pas 18. Hij werd keurig zesde. Sebastian Husseini, zoon van een Nederlandse moeder en een Libanese vader, legde beslag op een derde plaats bij de quads, dankzij onder meer twee dagoverwinningen en ondanks fors tijdverlies door een kapotte aandrijfas en een defect wiellager. Het was de eerste keer dat een Nederlandse quadrijder op het podium finishte.
• ·In de 2014 startte er een Spaans echtpaar, zij het in twee verschillende klassen. Rosa Romero Font startte bij de motoren, maar viel na de vierde etappe uit. Haar man Nani Roma, winnaar bij de motoren in 2004, pakte mede dankzij omstreden stalorders in een Mini de zege, voor teamgenoot Stéphane Peterhansel. In de top 8 bij de auto’s finishten nog meer oud-motorcoureurs. Dakar-veteranen Marek Dabrowski en Jacek Czachor verruilden hun KTM’s voor een Toyota en reden in hun gezamenlijke debuut naar een zeer knappe achtste plaats, één plek boven drievoudig Bol d’Or-winnaar coureur Christian Lavieille in een Chinese Haval. Winnaar Roma is na Hubert Auriol en Peterhansel autowinnaar die eerder al bij de motoren zegevierde.

  DE DAKAR VAN DAG TOT DAG

  Etappe 1: Rosario – San Luis, proef 180 km, totaal 809 km

De openingsetappe is kort, maar ook technisch, verraderlijk – en aan kop – snel. Joan Barreda zorgt ondanks een schuiver voor de eerste (nipte) zege van een fabrieks-Honda in 25 jaar. KTM-kopman Marc Coma en Yamaha’s nieuwe visitekaartje Cyril Despres blijven goed in het spoor. Alain Duclos wordt vierde op de Sherco; het vierde merk in de top 4. Frans Verhoeven is niet zo tevreden over zijn zeventiende positie maar verliest niet dramatisch veel tijd.

Etappe 2: San Luis – San Rafael, proef 359 km, totaal 724 km

Wéér een Honda-zege, dit keer voor de pas 24-jarige Brit Sam Sunderland. Francesco Lopez volgt goed en is ook tweede algemeen. Klassementsleider Barreda tekent ondanks een val na een botsing met een koe voor de derde plaats, terwijl Coma tijd verliest door een steen tussen blok en schakelpook. Despres valt en ziet even sterretjes. Verhoeven is weer de beste Nederlander. Walter van Sinten raakt de weg kwijt, is snel door zijn water heen en moet uiteindelijk de hulp van de wedstrijdleiding in roepen. Humphrey Senn van Basel breekt zijn zijn rechter sleutelbeen, maar wil toch starten in etappe drie.

Etappe 3: San Rafael – San Juan, proef 373 km, totaal 665 km

Vanaf de start van het eerste deel van de marathonetappe dicteert Barreda het tempo in de special stage, die voert naar 4.300 meter hoogte. Veel rijders klagen over misselijkheid en duizeligheid. Sunderland verdwaalt en valt en verliest hopeloos veel tijd. Despres rijdt ijzersterk naar de tweede plaats voor Coma. De twee Dakar-winnaars staan al wel op ruim 13 minuten achterstand. Ruben faria is na een harde val uit de wedstrijd. Een slechte dag ook voor de Nederlanders: debutant Senn van Basel haakt af voor de proef, Jan van Gerven strandt in zijn derde Dakar, die vanaf het begin al stroef verloopt. Van Gerven belandt in een ravijn en komt daar alleen niet meer uit. Verhoeven rijdt in de top 10, maar valt hard en breekt zijn linker elleboog. Debutant Sjors van Heertum heeft een lekke koppakking en wil op de route een blok wisselen met een Sloveen. Dat kost veel tijd en de organisatie haalt hem uit de koers.

Etappe 4: San Juan – Chilecito, proef 353 km, totaal 563 km

Sunderland haakt af met een kapotte Honda, al voor de start van de proef. Despres verliest ruim 42 minuten nadat de steun van zijn navigatie afbreekt en kortsluiting veroorzaakt. De Fransman had juist veel van zijn achterstand goedgemaakt op Barreda. De Spanjaard blijft ondanks een zesde plaats leider, maar valt en geeft toe dat zenuwen hem parten spelen. De verrassende winnaar heet Juan Pedrero Garcia op Sherco, vóór Lopez en Coma. Knuiman is op P23 de beste Nederlander. Alle Nederlanders hebben het zwaar, met onder meer valpartijen voor Vogels en Van Pelt. Het grootste slachtoffer is echter de Belg Eric Palante. De elfvoudig Dakar-deelnemer bezwijkt door overhitting. De 50-jarige Palante wordt pas een dag later ontdekt door de bezemwagen.

Etappe 5: Chilecito – Tucuman, proef 527 km, totaal 911 km

Vanwege de hitte en vermoeidheid onder de rijders besluit de wedstrijdleiding om de proef in te korten: bij de neutralisatie bepaalt men dat de proef na 211 kilometer over is. Voor Paulo Goncalves en Gerard Farres Guell helpt het niet: hun machines branden af. Coma zorgt voor ander vuurwerk. In een proef waar onder meer Barreda (zeventiende) en Despres (achttiende) waypoints missen en veel tijd verliezen, neemt Coma met de eerste KTM-zege het initiatief over in het klassement. Door twee strafgevallen in de top 10 schuift Van Pelt nog twee plaatsen op. Zijn toch al voortreffelijke negende plaats wordt zo zelfs een zevende; de beste klassering van een Nederlander in de rally.

Etappe 6: Tucuman – Salta, proef 400 km, totaal 464 km

De proef voor de rustdag kent een prominente uitvaller. Lopez, derde in de tussenstand, dondert in een ravijn en stapt met een pijnlijke heup en schouder in de heli van de organisatie. Despres valt en landt op zijn rug landt. Hij vernielt zijn camelbag, maar finisht achter Barreda als vijfde. Coma wordt tweede, maar de winst is voor Alain Duclos, de nieuwe nummer 3 in het klassement. Voor de rustdag heeft Coma 42,17 minuten voorsprong op Barreda. Despres staat al op ruim 2 uur en 40 minuten, op de elfde plaats. In de top 6 staan vijf verschillende merken. Hans Vogels is in de zesde etappe voor het eerst de beste Nederlander met een keurige 21^e positie.

Etappe 7: Salta – Salta/Uyuni, proef 409 km, totaal 782 km

De start van de etappe, de tweede marathonetappe van de rally, wordt zo’n honderd kilometer verlegd, richting de grens Bolivia, vanwege weersomstandigheden. Door de hoogte is de proef slopend. De verliezer van de dag heet Duclos; hij rijdt verkeerd en levert bijna twintig minuten in. Vooraan is de uitslag identiek aan die na dag 3: Barreda maakt zo’n vier minuten goed op klassementsleider Coma en Despres. Opvallend is ook de achtste plaats van Suzuki-rijder Mario Patrao. Knuiman komt binnen als 24e. Vogels lijdt aan hoogteziekte en moet vele malen overgeven. Gebroken aan de finish, moet hij aan de medicijnen en het zuurstof.

Etappe 8: Salta/Uyuni – Calama, proef 462 km, totaal 692 km

Despres wint zijn eerste etappe in de rally, zo’n twee minuten voor Barreda, die 6 seconden wint op Coma. Maar na de finish krijgt hij een halve minuut straf vanwege een snelheidsovertreding.  Helder Rodrigues komt binnen als vierde, Olivier Pain en Yamaha-waterdrager Michael Metge zijn vijf en zes. Duclos verliest dit keer tijd door technische problemen. Vogels herstelt zich goed na de zware zevende etappe, en komt binnen als beste Nederlander op de 21^e plaats.

Etappe 9: Calama – Iquique, proef 422 km, totaal 451 km

Vanaf de eerste kilometers domineert klassementsleider Coma en hij zet de aanvallende Barreda op 1.41. Despres wordt derde en blijft toch klimmen in het klassement. Ook vanwege het uitvallen van Duclos. Drie dagen pech op rij betekenen het einde van de rally voor de Sherco-rijder. Laia Sanz schrijft geschiedenis: voor het eerst in de geschiedenis van de Dakar finisht een vrouw in de top 10. Ze wordt fantastisch zevende. Vogels is voor de derde keer de beste Nederlander met een 22e plaats. Hij passeert ook kistrijder Van Pelt in het algemeen klassement.

Etappe 10: Iquique – Antofagasta, proef 631 km, totaal 698 km

De eerste Honda-dubbel is een feit dankzij Barreda en de opgebloeide Rodrigues. Despres rijdt een tijd samen met Coma en dat levert de Fransman de derde plaats op. Coma levert 11.26 in op winnaar Barreda. Drama voor Jeremias Israel op de Speedbrain. Volgens ooggetuigen botst hij met een auto van een toeschouwer, volgens de organisatie knalt hij op een verdekt opgesteld rotsblok. De verrassende Chileense nummer 4 in het klassement ligt uit de rally. Vogels wordt voor de derde dag op rij 21^e en beste Nederlander.

Etappe 11: Antofagasta – El Salvador, proef 605 km, totaal 749 km

In ‘de sleuteletappe van de rally’ blijft groot spektakel door de Atacama-woestijn en de duinen van Copiapo uit. De al dagen wat grieperige Coma heeft misschien wel zijn beste dag, want hij wint ondanks een val. Ook Barreda valt ook en verliest ruim acht minuten. Despres vecht voor zijn (kleine) laatste kans op een podiumplaats en wordt tweede voor teamgenoot Pain. Viladoms houdt de schade beperkt met een vierde plaats. Coma kan zich na afloop 15 minuten straftijd veroorloven: hij laat een vers blok monteren. Knuiman blijft dit keer zijn landgenoten voor met plaats 23.

Etappe 12: El Salvador – La Serena, proef 350 km, totaal 699 km

De rally wordt beslist als de heftig aanvallende Barreda voor de tweede dag op rij hard crasht en bijna twee en een half uur verliest. Bas Nijen Twilhaar sleept hem naar het bivak, 350 kilometer verderop. Despres wint voor Coma en Pain – die in zijn haast nog twee keer ten val komt en met een krom stuur binnen komt. Viladoms neemt Barreda’s tweede plaats algemeen over, Pain schuift op naar P3. Knuiman rijdt een goede etappe die hij afsluit als negentiende.

Etappe 13: La Serena – Valparaiso, proef 157 km, totaal 535 km

Despres rijdt ‘full attack’ om de derde plaats over te nemen van merkgenoot Pain, maar komt 35 seconden te kort. Hij is de snelste, maar krijgt 5 minuten straf vanwege een snelheidsovertreding. Zo wint Barreda de laatste etappe voor Pain en Rodrigues. Rally-winnaar Coma doet het met een achttiende plaats kalm aan. Vogels is de beste Nederlander op de 21^e plaats. Robert van Pelt valt stil met een gebroken ketting, maar finisht wel, als 78^e en laatste.