Pasportret Passo Giau
Ze brengen je over de bergen van A naar B: passen. Ze simpelweg als verbindingsweg of functionele route bestempelen zou echter heiligschennis zijn. Voor motorrijders is er immers niets mooiers dan deze hoogtegiganten onder je wielen door te laten rollen. We gaan daarom op pelgrimage en bezoeken de mooiste en anderszins opmerkelijke passen van Europa. Deze keer in de schijnwerper: de Giaupas!
De Giaupas ligt in een uitgestrekt alpenweidelandschap, omring door opvallende en mysterieuze bergen. Om deze vruchtbare grond werd lang gevochten door zowel de Habsburgers als de Venetianen, die het land beiden voor zich opeisten. Om vrede te sluiten werd het bruikbare land in twee helften verdeeld door de Muraglia di Giau, een ooit twee kilometer lange stenen muur. De overblijfselen van die muur zijn door oplettende ogen nog steeds te zien. Bij Pocol, op een paar kilometer van Cortina d’Ampezzo, slaat de over de pas leidende SP 638 linksaf van de Grote Dolomietenweg annex de oostelijke toegang tot de Falzaregopas. De weg is hier redelijk vlak en daalt zelfs een klein stukje, voordat hij na het oversteken van de Falzarego-stroom door het dichte bos weer omhoog klimt. Het asfalt is in goed geleefde staat en biedt prima grip, de weg is meestal breed en overzichtelijk. Er zijn maar enkele hobbels, breuken of scheuren die de vering uitdagen, gladde teerstroken zijn ook zeldzaam.
De onderhoudende pas is niet alleen een pareltje voor motorrijders, ook sportwagenbezitters hebben het vermakelijke gebied ontdekt. Het is dan ook geen toeval dat op sommige delen van de weg de maximumsnelheid is beperkt tot zestig kilometer per uur of minder. Niet alleen de grip en vele bochten zijn aantrekkelijk, vanaf de talloze parkeerplaatsen leiden prachtige wandelpaden diep de bossen en hoog de bergen in.
Het betoverende landschap op en rond de Giaupas is vooral in de zomer populair. Wie tijdens de zoektocht naar de perfecte lijn door de talrijke haarspelbochten (55 in totaal op beide kanten van de pas) zijn blik even van het asfalt kan laten glijden, ontdekt al snel de stenen structuren van de Dolomietentorens tussen de boomstammen. Ongeveer negen kilometer na de start bij Pocol passeer je de boomgrens. In de weelderige weiden liggen grote rotsblokken, waar de weg gemakshalve omheen slingert. Links rijzen scherpe en puntige rotsnaalden de lucht in, vergezeld door vlakke en verweerde steenplateaus. Grijswitte rotshellingen strekken zich uit onder de indrukwekkende bergketen Lastoni di Formin. Ze reiken tot op de bodem van de vallei en duiken daar het bos in. Het aanzicht van deze bleke bergkolossen is een onvergetelijke ervaring, vooral in het zachte ochtend- en avondlicht.
De eeuwige voortdurende erosie zie je overal terug in de eindeloze bergketens. Enorme hoekige rotsblokken ter grootte van een huis bijten zich vast in de steile hellingen en lijken elk moment verder naar beneden te willen glijden. Dat wekt de illusie van complete verwoesting, en toch staan er zelfs op de hoogste rotsen nog enkele bomen die het extreme weer trotseren.
Na het passeren van de 31e haarspeldbocht is de top van de pas bereikt. Een magisch panorama op de omliggende bergwereld opent zich in de schaduw van de Ra Gusela, die achter de bergkam de hoogte in torent. Je moet jezelf zeker de tijd gunnen voor een uitgebreide blik over de vergletsjerde Marmolada, de hoogste berg van de Dolomieten, de Sella of het Monte Cristallomassief niet ver van de Cortina d’Ampezzo. Niet geheel verwonderlijk werd er om de omgeving van de Giaupas ook tijdens de Eerste Wereldoorlog hevig gevochten . ‘La Grande Guerra’, de grote oorlog, wordt dan ook op veel plaatsen gethematiseerd en herinnerd in vitrines, musea en gerestaureerde loopgraven.
Een golvende zee van weiden bezaaid met rode alpenrozen strekt zich uit als we na pashoogte de afdaling inzetten naar Selva di Cadore. Vangrails of andere beschermende constructies staan het uitzicht op de alpenweiden en de bergketens in de verte niet in de weg. Rechts passeren we een imposant rotsenveld dat doorloopt tot aan de voet van de ‘Cinque Torri’, ofwel vijf torens, een van de beroemdste klimgebieden van de Alpen. Eenmaal afgedaald tot 2.000 meter boven zeeniveau wordt het oude cultuurlandschap van Rifugio Fedare gekenmerkt door verweerde, zwarte houten hutten, maar ook door niet zo moderne skiliften en enigszins misplaatste hotelgebouwen.
Vanaf hier slingert de SP 638 zich een weg naar beneden door steeds dichter wordend bos, waarbij de piste hier en daar indrukwekkende dalingspercentages kent en enorme lawinegalerijen passeert. Het asfalt is hier door Giro d’Italia-fans veranderd in een boek vol slogans, namen, kreten en aanmoedigingen. Het razende geweld van de storm Vaia, die het gebied in 2018 overviel, heeft grote delen van de bossen in de vallei gelukkig gespaard. De bomen zijn eveneens niet ten prooi gevallen aan de vernietigende schorskever, de naaldbomen op de hellingen lijken in zeer goede gezondheid. Dit in tegenstelling tot de verwoeste staat van sommige omringde bossen.
Tijdens het verdere verloop van de afdaling verruilt het asfalt meermaals van dalzijde . Op de tien kilometer lange zuidwestelijke helling zijn in totaal 29 haarspelbochten, waarvan sommigen bovenop elkaar lijken te liggen en andere elkaar in het onderste deel steeds sneller opvolgen. De kracht van de naar beneden stortende Costalunga wordt afgeremd door een aantal stenen trappen, maar er liggen nog steeds enorme rotsblokken in de bedding. Of het veilig is om bij een zomerse onweersbui de bruggen over te steken met woest water? Na de laatste brug eindigt de weg bij de kruising met de SP 251, in het zicht van de Selva di Cadore. Talloze andere Dolomietenklassiekers bieden een vervolg, maar de meest indrukwekkende panoramische ervaring in deze regio vind je toch echt hierboven: op de top van de Passo Giau.
