Reizen Langs de Rijn
Een mondige 1320 kilometer lang, dwars door vijf landen en de drukst bevaren rivier ter wereld: de Rijn. Een rivier met vele gezichten, zo ontdekken we tijdens onze reis van de monding tot aan de bron. Indrukwekkende verhalen, uiteenlopende culturen en verrukkelijke landschappen. Willy Alberti wist waarover hij praatte toen hij zong: “’T is zo fijn, fijn, fijn, zo’n reisje langs de Rijn.”Rijn of geen Rijn? Dat is hier de vraag. Een vraag die helemaal niet zo eenvoudig te beantwoorden is. Aan het eind van zijn reis vertakt de Rijn zich, lang voordat hij in de Noordzee uitmondt, in ontelbare armen. Heet hij dan nog wel Rijn, of misschien Waal, Maas of Lek? Want op hun beurt zijn deze wateren door een reusachtig labyrint van waterwegen en kanalen met elkaar verbonden. Slechts één feit is hier kip en klaar: uiteindelijk klotst alles de Noordzee in, direct achter onze duinen.Vanuit Westkapelle, met zijn dikke 54 meter hoge vuurtoren, volg ik de dijk noordwaarts. Wil je hier in ons eigen kikkerlandje worden getrakteerd op mooie uitzichten, dan is een korte beklimming op dijk of vuurtoren al voldoende. Platter dan hier is het nergens in Europa. Net als kunstmatig trouwens. We hebben immers als eerste natie de Zeeuwse wateren middels een ingenieus sluizenstelsel en waterkeringen immuun gemaakt voor grillige buien van de Noordzee. En bovendien bestaat een groot gedeelte van ons land uit drooggemalen gebied, om nieuw land te winnen. Een overzichtelijk landschap, waarbij wel iedere vorm van dramatiek ontbreekt. De horizon is horizontaal. Altijd.De reis begint bij Middelburg, op de N57 die dankzij lange bruggen van eiland naar eiland springt en daarbij over meerdere Deltawerken loopt. En eindigt in de ’s werelds grootste haven: Europoort Rotterdam. Een 40 kilometer lang en uiterst verwarrend complex van havenbekkens, raffinaderijen, krachtcentrales, olietanks, containerterminals en rangeerstations. Allemaal met elkaar verbonden door een netwerk van waterwegen, snelwegen en rails. Pas bij de Maasvlakte, waar de haventrip eindigt in de zee, wordt het opnieuw overzichtelijk en rustig. Ik parkeer de Ténéré op de dijk, haal diep adem en geniet van het uitzicht op de open zee. De Maasvlakte is de optimale plek om lekker scheepjes te kijken. Elke van de 35.000 oceaanstomers die Rotterdam jaarlijks aandoen, komt hier voorbij. Van de kleine coaster uit Hamburg tot de 350 meter lange supertankers uit Brazilië. Trouw aan het devies ‘eentje kan er nog wel bij’, zit ik urenlang op de dijk en kijk naar de enorme containerschepen. Voor de meeste van hen is de reis nu bijna ten einde, voor mij begint ze pas: 1.320 kilometer wil ik stroomopwaarts rijden, tot aan de bron in de Zwitserse Alpen. Ik manoeuvreer de XT door de reusachtige haven, rij om Rotterdam heen en passeer daar het absolute tegendeel van de hectische haven, de schilderachtige idylle van Kinderdijk. Negentien prachtig gerestaureerde windmolens, allemaal gebouwd tussen 1738 en 1740, staan dicht op elkaar aan de oever van een kanaal. Er zijn erbij waarvan de wieken draaien. Holland als uit een prentenboek, niet voor niets staat dit op de werelderfgoedlijst van Unesco.De snelwegen even buiten beschouwing gelaten presenteert Nederland zich langs de rivier voornamelijk als idyllisch en rustig. Veelal kleine huizen, vaak met rieten daken, direct aan het water, met aanlegplek voor de eigen boot en tuinen bezaaid met bloemenpracht. Rotterdam lijkt hier lichtjaren van verwijderd. Langs de Lek rolt de Yamaha ontspannen door het supervlakke land. Grasland, koeien, in de westenwind ruisende populieren, ontelbare kanalen van elke breedte, af en toe een windmolen en kleine dorpjes als Nieuw-Lekkerland, Ottoland of Hoogbloksland. Een erg rustgevende scène.Tussen Dodewaard en Nijmegen resideert de spannendste weg sinds de Noordzee. Ze jongleert op de kroon van de dijk en gaat mee met elke van de verrassend veel bochten en hoeken van de dijk. Eindelijk rijplezier. Twintig kilometer lang en allesbehalve een goed geconserveerd geheim. Zoveel motorrijders als op dit relatief korte stukje heb ik in dagen niet gezien. Niet verwonderlijk, in ons rechttoe rechtaan landje zijn bochten een kostbaar goed. De één zijn Alpen zijn andermans dijken. Voorbij Nijmegen rij ik bijna ongemerkt de grens over en ben in het gebied van de Niederrhein. Het landschap verandert nauwelijks, blijft overzichtelijk, alhoewel er ook kleine bossen bijkomen. En een bizar ogend pretpark: Kernwasser Wunderland bij Kalkar, de vroeger fel omstreden Schneller Brüter (snelle kweereactor). In de jaren 70 straalde hier de fata morgana van de atoomindustrie. Het nucleaire prestigeobject werd met slagvaardige hulp van de Nederlandse en Duitse regeringen in dit niemandsland in beton gegoten. Weinig succesvol overigens, talrijke processen werden gevoerd en bij de hoge afrastering vonden diverse veldslagen plaats tussen de ME en linkse tegenstanders. Die laatste trokken aan het langste eind, de centrale ging nooit in bedrijf. Vier miljard euro verdampt. In 1995 kocht de Nederlandse ondernemer Henny van der Most de complete installatie en bouwde het om tot een merkwaardig attractiepark. Met leuke slogan: ‘gegarandeerd stralingsvrij’. Met de zonnestralen op m’n neus, stuur ik de Ténéré naar het zuiden. De Rijn meandert in wijde bochten door het groene vredige land. Dan krijgen we echter de Schimanski-stad Duisburg in zicht en alles wordt anders. Geen rust meer, rokende schoorstenen, gesloopte ijzergieterijen, trieste voorsteden en de grootste binnenhaven ter wereld. De omslag van de kolen- en staalindustrie heeft op Duisburg een grote impact gehad. Er is hier veel veranderd, niet altijd ten goede. Düsseldorf, slecht enkele kilometers Rijn opwaarts, is van een compleet ander karakter. Provinciehoofdstad, centrum van de mooien en rijken, extravagante architectuur bij de nieuwe mediahaven en internationaal vliegveld. De stad probeert zich een internationale allure aan te meten en ligt daarbij doorlopend in conflict met de eigenlijke metropool aan de Rijn, Keulen. Synoniem voor het gekke leven tussen carnaval, Kölsch (Keuls bier), klungels en kerk. Al oogt Düsseldorf misschien moderner, wat de rasechte Keulenaar uiteraard betwijfelt, tegen het schitterende stadspanorama tussen Dom en Rijn heeft Düsseldorf helemaal niets in te brengen. Vooral de gigantische Dom, met zijn 157 meter hoge tweelingtorens, domineert de skyline van de stad. Wie zin heeft kan de donkere reus van dichtbij bewonderen. Moet je wel eerst 509 treden beklimmen voor je de gotische bouwkunst van 600 jaar geleden kunt bewonderen en genieten van het uitzicht. Bij helder weer kun je dan van Düsseldorf tot aan het Zevengebergte kijken. Over gebergte gesproken, eindelijk komt er een einde aan het platte land. Voor mij spreidt het mooiste gedeelte van de Rijn zich uit, de doorbreking van het Rijnse leisteengebergte. Het stuk van Koblenz tot Rüdesheim is als Midden-Rijndal bekroond met een plaatsje op de werelderfgoedlijst. Nergens anders is de burchtdichtheid hoger dan hier. Niet minder dan 31 Middeleeuwse ruïnes tronen de beide oevers van de Rijn. Voor de burchtheren in de 13e en 14e eeuw had de keuze van bouwplek voornamelijk twee redenen: strategisch op de veilige kant te staan en danig tol te vangen van de voorbij varende schepen. Noem het maar Middeleeuwse piraterij. Tegenwoordig zijn de burchten het summum van Rijn romantiek. Diezelfde romantiek vervalt evenwel op veel plaatsen in kitsch, kabaal en commercie, zoals in in Boppard en Rüdesheim. Hoe mooi het dal ook is, het permanente kabaal van spoorweg en auto’s werkt op de zenuwen. En bochten zijn er ook niet. Daar is echter eenvoudig verandering in te brengen, aangezien er talrijke prachtige wegen vanuit het dal omhoog de Taunus en Hunsrück in klimmen. In Boppard buig ik af, slinger mijn motor door een dozijn haarspelders en andere bochten omhoog de bergen in en verdwaal op paradijselijk rustige kleine landweggetjes, die door oude beukenwouden voeren. Uiteindelijk strand ik hoog boven St. Goar op een fantastisch uitkijkpunt. Direct onder mij heeft de Rijn zijn beroemdste drievoudige bocht in het gebergte gekerfd, cirkelt in een nauwe radius om de Lorelei rots en dwingt kapiteins hun lange schepen in een avontuurlijke drift om de hoek te gooien. Dankzij moderne stuurtechniek en stoplichtgeregelde doorvaart is dat tegenwoordig geen probleem meer. In de tijden dat femme fatale Lore van haar rots Lei de binnenschippers met haar gezang betoverde, strandden veel schepen volgens de legende op de oever. Tegenwoordig betovert de Lorelei vooral toeristen van de andere kant van de oceaan. Bij Bingen eindigt het nauwe dal abrupt en gaat over in de Rijnvlakte. Tijd om flink wat meters te maken, de rivier links te laten liggen en de XT door Frankrijk, langs het Bugatti museum in Mulhouse, richting het zuiden te sturen. Spannend wordt het pas achter Basel, waar de Rijn groen en helder het metier van het Zwarte Woud binnen stroomt. Voorbij aan Bad Säckingen, Rijnau of Diessenhofen, versiert met prachtige oude huizen en historische houten bruggen, neem ik de Bodensee in mijn vizier. Van te voren vergaap ik me nog wel aan de imposante waterval bij Schaffhausen.Die schilderachtige dorpen aan de Bodensee zijn niet kwistig met hun bekoringen, willen allemaal dat je de motor thuis laat en te voet de boel gaat verkennen. Het verkeer rondom het Schwäbische meer, egaal of aan Duitse of Zwitserse kant, verkeert in een permanente staat van bijna verkeersinfarct. Erg zenuwslopend. Ik heb weinig zin in een file, des te meer in de Alpen. Dus snel er naar toe. Al redelijk snel groeien de bergen aan weerskanten van het dichtbewoonde dal tot boven de tweeduizend meter. De Rijn is ingedijkt, gekanaliseerd en heeft als voortdurende begeleider de lawaaiige snelweg. Achter Chur wordt echter alles beter. Het dal wordt nauwer, de bergen hoger en de rivier steeds wilder. Bij Reichenau splitst hij zich in zijn beide bronrivieren, de Voor- en Achter-Rijn. De laatste verdwijnt in de Viamala kloof. De driehonderd meter hoge wanden verschaffen de rivier erg weinig ruimte, hij ruist en wervelt over trappen, door nauwe gaten en mag tussendoor uitrusten in rustige en glasheldere kolkpotten. Vanaf Avers volg ik de Averser-Rijn, de Yamaha klimt alsmaar hoger de Alpine wereld in tot aan Juf op 2126 meter hoogte. Oeroude huizen met daken van massieve leisteen, typerend gelui van koekoeksklokken en boeren die het graan dat nog met de hand tot schoven binden. Alpenidylle in zijn meest pure vorm. Uit het zijdal van de Lago di Lei stroomt zelfs nog Italiaans water in de Achter-Rijn. De bron is bijna in zicht. Hij verstopt zich onder de krimpende gletsjer van de Rijnwaldhorn, die zich boven de Sint Bernard pas verheft. De Bernadino is een rijtechnische openbaring, zijn oprit aan de zuidkant slingert zich bijna tweeduizend meter naar onderen tot aan Bellinzona, waar het leven al duidelijk Italiaanse trekken draagt. Ik draai de ééncilinder om en zet koers richting noorden, schiet over de Lukmanier pas naar de Voor-Rijn, die hier in het Reto-Romaans ‘Rein Anteriur’ genoemd wordt. In tegenstelling tot Bellinzona is het plaatsje Disenstis waar ik me nu bevind puur Zwitsers: geraniums in overvloed en alleen oudjes die erachter zitten. De groenste van alle weiden, kalm, traditioneel, rustig en toeristisch tegelijk. Het witte kruis op rode achtergrond wappert voor bijna elk van de postkaartmooie huizen.Nog slechts 25 kilometer scheiden me van de bron. Het brede dal wordt steeds nauwer, stuurt aan op de Oberalp pas. In een halve cirkel van meer dan drieduizend meter hoge bergen, gooien veel watervallen zich in de diepte. Een ervan begint in het Toma meer, gelegen op 2345 meter hoogte geldt deze als de bron van Europa’s drukst bevaren rivier, op 1320 kilometer vanaf de monding nabij Rotterdam. Waarmee deze Rijn reis thematisch gezien tot een eind komt. Maar aan het eind van de Oberalp pas simpelweg omdraaien en huiswaarts rijden zou wel erg lichtzinnig zijn. Vooral omdat de Oberalp het aperitief vormt van de spannendste passen van de Zwitserse Alpen: Grimsel, Susten en Furka. Die kan ik onmogelijk links laten liggen. Rijn of geen Rijn, dat is hier en nu geen vraag meer. De magische passendriehoek roept.________________________________________[INFOKASTEN]INFODe Rijn tussen de Noordzee en de Zwitserse Alpen is niet alleen de drukst bevaren rivier van Europa, maar ook de meest veelzijdige. Op zijn 1320 kilometer lange reis schampt hij de meest uiteenlopende landschappen, culturen en steden en vertelt geschiedenissen uit vele eeuwen. WANNEERDe Rijn staat bekend om zijn milde klimaat. Daardoor kan de reis, mits de temperaturen een beetje een geciviliseerde hoogte heeft bereikt, al in april beginnen. Dan hebben we het echter wel over laatste deel van de rivier, want de hoge Alpenpassen in het brongebied gaan pas op zijn vroegst in mei open. Als speciale tip voor de Bovenvallei van de Middenrijn tussen Bingen en Koblenz geldt de eerste week van november, wanneer het oplichtende geel van de wijnbergen het dal omtovert in een feest van kleuren. OVERNACHTENVrije keus. Van een plek op de camping voor acht euro, tot een vijfsterrenhotel of een klinkende overnachting in een burcht voor 250 euro, alles is mogelijk. In de meeste plaatsen zijn voldoende privé pensions (Zimmer frei). Hoogstens rond het hoogseizoen in de zomer kan het zoeken naar een slaapplek iets langer duren. Bijna elke plaats heeft wel een VVV, waar je overnachtingadressen kunt krijgen. BEZIENSWAARDIGHEDENLangs de Rijn is er veel te ontdekken en te bezichtigen, zoveel dat je maanden uit zou moeten trekken om alles te zien. Daarom volgt hier een kleine, subjectieve greep uit de hoogtepunten. De dikste boten vind je in de haven van Rotterdam, niet minder groots is de enorme stormvloedkering en tweevleugelige Maeslantkering bij Rozenburg, die Rotterdam moet beschermen tegen het geweld van de Noordzee. Een ‘moetje’, wanneer je er tenminste niet vroeger al met een schoolreisje bent geweest, zijn de negentien windmolens bij Kinderdijk.Hoogtepunten van de Niederrhein zijn vooral de rust en wijdheid van het landschap, gegarneerd met fraaie stadjes als Xanten. Van een compleet ander kaliber zijn de grote steden Duisburg, Oberhausen, Düsseldorf en de Domstad Keulen. Een echt hoogtepunt van de reis is het Middenrijndal tussen Koblenz en Rüdesheim. Een bezoek aan de wereldberoemde Rijnwijn plaatsen loont zich altijd. Niet eens zozeer voor een bezoekje aan één van de vele wijnkelders, maar meer voor de middeleeuwse architectuur en de talrijke vakwerkhuizen. Veel van de 31 burchten staan open ter bezichtiging, er zijn er zelfs enkele bij waar je kunt overnachten en zo nu en dan worden er ridderspelen georganiseerd.Tussen Mainz en Basel is het allemaal wat minder spannend, ten oosten van Basel zijn er weer schilderachtige plaatsen en is de rivier duidelijk smaller geworden. De meeste plaatsen aan de Bodensee, om het even op welke oever, zijn een bezoek waard. Ten zuiden van de Bodensee wordt het vanaf Chur echt spannend. De Viamala kloof, vele dalen, magistrale bergwegen, de beide bronnen en uiteindelijk de Alpenpassen vormen de perfecte climax van een lange reis. Vanaf Bellinzona lonkt zelfs een uitstapje naar het Lago Maggiore, puur om even wat Italiaanse flair te proeven in de plaatsen langs het meer. LITERATUUR: Zoek op trefwoord ‘Rijn’ en je krijgt een haast eindeloos lijkende lijst met reisgidsen. Het probleem, bijna zonder uitzondering hebben deze betrekking op slechts een gedeelte van het stroomgebied, en wel de Bovenvallei van de Middenrijn. Let daar vooraf goed op.Als landkaarten zijn aan te raden de Michelin-kaart 532 Zuid-Nederland (schaal 1:200.000, prijs € 7,95), de Motorrad Generalkarte (nummer 8, 12, 13, 15 en 18), evenals de ANWB wegenkaart Zwitserland/Noord-Italië (schaal 1:800.000, prijs € 7,95).CONTACTDuits Verkeersbureau Haaksbergweg 511101 BR Amsterdam-ZuidoostT 020-697 8066 (ma t/m vrij 09.30 – 12.30 uur)E duitsland@d-z-t.comI www.duitsverkeersbureau.nlREISDUUR: TWEE WEKENGEREDEN AFSTAND: 2500 KILOMETER________________________________________[STREAMERS]EEN OVERZICHTELIJK LANDSCHAP, WAAR IEDERE VORM VAN DRAMATIEK IN ONTBREEKTTWINTIG KILOMETER LANG EN ALLESBEHALVE EEN GOED GECONSERVEERD GEHEIM, ZOVEEL MOTORRIJDERS HEB IK IN DAGEN NIET GEZIENGEEN RUST MEER, ROKENDE SCHOORSTENEN, GESLOOPTE IJZERGIETERIJEN, TRIESTE VOORSTEDEN EN DE GROOTSTE BINNENHAVEN TER WERELDIN EEN HALVE CIRKEL VAN MEER DAN DRIEDUIZEND METER HOGE BERGEN GOOIEN VEEL WATERVALLEN ZICH IN DE DIEPTE________________________________________[UNTERSCHRIFTE]008, 010, 011Burcht Pfalzgrafenstein, de ‘Pfalz in de Rijn’ ligt op een klein eiland bij Kaub. Per boot Kun je overvaren en de burcht bezichtigen.028, 029, 030De negentien windmolens van Kinderdijk bij Rotterdam staan op de werelderfgoedlijst van Unesco.036, 039, 045, 059Op de Maasvlakte mondt de haven van Rotterdam in de Noordzee. Hier is de optimale plek, om bootjes te tellen.046, 050Op de dijk bij Westkapelle kun je genieten van een uitzicht over de ‘s zomers rustige Noordzee.060Langs een van de ontelbare kanalen in het achterland.062Overal op het land zijn wel windmolens te vinden.068, 069, 070, 071Op de dijk. Hier zijn niet alleen bochten, maar ook altijd het bestmogelijke uitzicht over het platte land en de rivier. Scène bij Nijmegen.073Het veerpont moet wachten, tot de vrachtboot voorbij is.074, 075Op het zandstrand bij Rees.076Niederrhein. Rustig, ontspanning, geen stress, weids land tot aan de altijd rechte horizon.079Veerboot over de Rijn bij Duisburg.085, 087, 090. 091De extravagante Gehry-architectuur in de moderne nieuwe media-haven van Düsseldorf.097, 099, 101Keulen van zijn fraaiste kant. Gezicht op het ‘Altstadt’-panorama ten tijde van het blauw uurtje.109, 113De laatste raderstoomboot op de Rijn is de Goethe, die dagelijks op en neer vaart tussen Koblenz en Rüdesheim.118De Goethe vaart langs de „Pfalz in de Rijn“, burcht Pfalzgrafenstein bij Kaub.122, 123Aan de Lorelei (links) is de Rijn slechts 120 meter breed. Binnenschippers kunnen hier prima driften.127, 133Uitzicht op de Rijn en Oberwesel.129, 131De historische raderstoomboot Goethe stoomt Rijn-afwaarts voorbij bij Oberwesel.137, 141In de straatjes van Oberwesel.152, 153Hoog boven de Rijn midden in de wijnbergen heb je steeds het beste uitzicht op het rivierdal. Hier bij Oberwesel.155In de wijnbergen bij Oberwesel. Rechts en links van het Rijn-dal vind je lekkere stuurwegen, die tot hoog in de bergen slingeren.157, 160, 165, 167, 168, 169Het oude huis in Bacharach is Anno Domini 1368, staat intussen wel aardig schuin, maar voor de rest nog altijd in goede staat.173Veerboot over de Rijn bij Bacharach.175, 177In de wijnbergen bij Trechtingshausen.181, 187Bij de ruïne van de burcht Ehrenfels bij Rüdesheim.188, 193En nog een keer stoomt de oude Goethe langs de ‘Mäuseturm’ bij Bingen.196, 197De Rijn-vlakte tussen Basel en Mainz levert niet veel spannends op. Vaak is de rivier gekanaliseerd. Hier bij Neuf Brisach op de Franse oever.202, 204Als monument; de van functie gewisselde oude turbine van de waterkrachtcentrale Fessenheim.217Een van de talrijke grensbruggen tussen Duitsland en Zwitserland. De Rijn vormt tussen Basel en de Bodensee over grote afstanden de grens.220, 225, 229, 230, 232De 22 meter hoge Rijn-waterval bij Schaffhausen.235Direct stroomafwaarts van de Rijn-waterval dit schilderachtige zicht op de Rijn.239Bij de historische houten brug van Diessenhofen.242, 243De plaatsjes op de Zwitserse over van de Bodensee hebben vaak prachtig onderhouden vakwerkhuizen.245Kunst langs een veldweg in het Rijn-dal bij Buchs.250, 252De Viamala-kloof vernauwt de Achter-Rijn tot slechts enkele meters. Eeuwen lang was deze kloof de sleutelplek voor het oversteken van de Alpen van Zwitserland naar Italië.255Glasheldere Averser-Rijn bij Juf.256, 258Massieve steenplaten als daktegels op oude huizen langs de Averser-Rijn bij Juf.261„Kunst“263Zwitserland als uit een fotoalbum. ‘s Morgens vroeg bij Nufenen aan de Achter-Rijn.268, 271, 273Oude boogbrug over de jonge Achter-Rijn bij Nufenen.278, 280, 281Eindelijk weer bochten. Omhoog naar de Bernadino-pas vanuit Nufenenus.287Voor-Rijn op z’n Retroromaans.290, 291En s’ avonds wordt het gaspitje aangeslingerd….296Disenstis is Zwitserland puur, voldoet aan alle meningen over.297, 298, 299, 305Zo klein kan de Rijn zijn. Niet ver van zijn bron kan de Voor-Rijn bij Disentis te voet worden bedwongen.307Segnas in het dal van de Voor-Rijn bij Disentis.308, 312De eerste meters van zijn lange leven bruist de Rijn bij de Oberalp-pas over de rotsen.315Onweer in de rug……316Zicht over de Bodensee vanaf de Zwitserse kant.321Haveningang van Lindau.325Met de veerboot over de Bodensee bij Meersburg.333, 334, 335Laufenburg aan de Rijn, die hier als grensrivier fungeert tussen Duitsland en Zwitserland.340, 341, 342Onderweg348In een zijkanaal van de Rijn bij Rhinau liggen zelfs woonboten.
