Toeren Kroatische binnenlanden

We waren dit jaar al een keer eerder in Kroatië (MotoPlus 15). Toen reden we langs de magistrale kust met blauwe zee, grijze rotswanden en subtropische vegetatie. Een prachtige toer, waarbij we het binnenland slechts voor een klein deel verkenden. Daarom gingen we terug, en wel naar het noordoosten, waar het Balkanland zich achter de bergen van een heel andere kant presenteert. Een kant, die met name voor motorrijders de moeite waard is! Na Oostenrijk en Slovenië verlaten we de EU. Bij de grensovergang zwaaien de beambten ons ongehinderd een wereld in van heuvels bedekt met bossen, akkers, dorpjes en kastelen. Hrvatsko Zagorje heet de streek ten noorden van hoofdstad Zagreb, waar we de BMW’s nu doorheen sturen.Zagorje heeft een rijke bodem, maar het werk op de terrassen is zwaar en de akkers te klein om alle monden te kunnen voeden. Naast het boerenbedrijf waren andere ambachten daarom een bittere noodzaak om in de kost te kunnen voorzien. En die aanschouwen we allemaal hier in de gemeente Kumrovec, wat wel het grootste openluchtmuseum van Kroatië lijkt. In de gemeente ligt de woongemeenschap Stare Sedlo, een oude kern die bestaat uit een verzameling historische huizen, stallen en werkplaatsen, allemaal ingericht met spullen uit vervlogen tijden. Aan de hoofdweg op nummer 20 staat het huisje waarmee Stare Sedlo in 1953 begon, het geboortehuis van Josip Brod Tito. Deze communistische partizanenleider wist Joegoslavië na de Tweede Wereldoorlog niet alleen bijeen, maar ook uit handen van zowel het kapitalistische westen als de Sovjet-Unie te houden. Zoals overal ter wereld steken de hoge, adellijke heren boven de arme ploeteraars uit. Hier is het niet anders en veel heuveltoppen in Hrvatsko Zagorje dragen dan ook dikke muren van adellijke burchten. Het gebied telt onnoemelijk veel kastelen, wat vooral komt doordat het van oudsher op de grens van verschillende rijken lag, zoals het Habsburgse en het Ottomaanse rijk. Lekker romantisch als decor om langs te rijden, maar ook om zo hier en daar eens een kijkje te nemen. We rijden de klinkerweg op naar het kasteel Veliki Tabor, waar een hijskraan aangeeft dat de restauratie van de gotische burcht uit de vijftiende eeuw nog in volle gang is. Juist de combinatie van de perfect gerestaureerde delen en de door de tanden des tijds aangeknaagde stukken, zorgen er voor een schril contrast. We dwalen met een gids door de zalen en gewelven, waarin de meubelstukken van de familie Ratray zijn bewaard. Na een draai van de oude sleutel opent zich knarsend de deur naar een ruimte waarin een schedel op tafel staat. De dienstdoende kasteelvrouw vertelt op gedempte toon de Middeleeuwse legende over Veronika Desinicka en haar minnaar Friedrich Ratray. De vader van de bruidegom keurde het geheime huwelijk echter af en liet zijn ongewenste schoondochter ombrengen en in de muren van het kasteel metselen. Opbeurend verhaaltje zo laat op de middag!Met de ijzingwekkende geschiedenis nog in het achterhoofd, zoeken Igor en ik op veilige afstand van Veliki Tabor een onderkomen achter dikke muren. Hotel Dvorac Gjalski is eveneens een gerestaureerd kasteel, waar we na een prettig avondmaal een goede nachtrust vinden, gelukkig zonder ingemetselde bruidjes die mijn dromen komen terroriseren. De volgende morgen wacht er een uitgebreid ontbijt, dat ik dankbaar als een volwaardig kasteelheer tot me neem. Daarna stijgen Igor en ik weer in het zadel, om ons allereerst nog even met de geschiedenis van de arme ploeteraars in Zagorje bezig te houden. Bij Gornja Stubica stuiten we namelijk op het museum in het 18-eeuwse kasteel Orsic, dat gewijd is aan de boerenopstand van 1573. Voor de leider Matja Gubec is een monument opgericht bij de vierhonderd jaar oude lindeboom, waaraan hij werd opgehangen. Wederom een geschiedenis vol narigheid.Tijd voor een frisse duik in het hier en nu. Bij het dorp Donja Stubica borrelt in Terme Jezercica mineraalwater naar het aardoppervlak. We dobberen in het zwembad onder de blauwe hemel, laten ons masseren en genieten daarna van een fijn middagmaal. Verkwikt en ontspannen zwieren we daarna nog talloze kilometers over de bochtige wegen die als een labyrint in Hrvatsko Zagorje liggen. Daarna laten we de heuvels van deze lieflijke streek achter ons. Als volleerde asfaltridders slaan we ons door het verkeer van de hoofdstad Zagreb en pikken zuidelijk daarvan de loop van de rivier Sava op. Met elke kilometer die we verder de vlakte van Turopolje oprijden wordt het minder druk en al gauw hebben we de weg door het agrarische land voor ons alleen.De weg wordt geflankeerd door de langste rivier van Kroatië, die over 562 kilometer als een vorst door het landschap glijdt. Wij zoeven erlangs op onze motoren, die maar wat graag elke bocht in de rivier volgen. Toeristen treffen we in deze binnenlanden niet aan, wat hebben die hier ook te zoeken zonder motor? We groeten een boer die met zijn koeien langs de oever sjokt en rijden door verlaten dorpen waar grote houten huizen langs de spaarzaam geasfalteerde weg staan, zwart geworden van de combinatie van eeuwenlange zonneschijn en regen over de daken en muren. De tocht gaat verder naar het water waar traag een veerpont aan komt tuffen. Op de andere oever zet het uitgestrekte landschap zich voort, de motoren vallen als vanzelf in de bochten en het ritme van het rijden wordt door niets of niemand verstoord. Precies zoals ik het zo graag heb. Het dorp Cigoc is bekend vanwege de ooievaars, die er hun zomerwoningen hebben. Het ligt op de rand van het natuurgebied Lonjsko Polje, de meer dan vijfhonderd vierkante kilometer wetlands zijn beschermd gebied, waarbij het leven niet veel veranderd is sinds grootouders tijd. Platbodems verzorgen het transport, riet en hout dienen als bouwmateriaal, vissen en vogels worden niet massaal gejaagd en plaatselijk vee als het Posavina paard en Turopolje varken leeft buiten in de natuur. Ook in Kroatië kun je niet zomaar met de motor door dergelijke prachtgebieden knallen, maar gezien vanaf de weg die er langs loopt genieten we toch met volle teugen. Van de eeuwenoude huizen, gebouwd van Slavonisch eiken met op de daken ooievaarsnesten. Maar ook van het praatje met een oude dame op het bankje voor haar huis en de ontmoeting met drie broers in een houten huis aan de rivier, die ons op hun veranda glazen water aanbieden met zelfgemaakte appelsiroop. Daarna mogen we over de stille, brede en groene rivier meevaren op hun partyboot, een uitnodiging die we met beide handen aannemen.Hoe verder we in het binnenland van Kroatië doordringen, des te meer raken we ervan gecharmeerd. Dit is niet het tijdloze Europa van de blauwe zee en de rotsige kusten. Nee dit is het tijdloze Europa van vruchtbare aarde, schone binnenwateren, trage arbeid en ongehaaste mensen.Bij Slavonski Brod was de Sava vroeger de grens tussen het Ottomaanse en het Habsburgse rijk. We laten de motorpakken in het hotel en bezoeken de barokke vesting, gebouwd als een vijfpuntige ster. De plaats staat op de Unesco Werelderfgoed lijst en wordt als nationaal monument gerestaureerd. De voormalige militaire gebouwen krijgen een culturele bestemming, met ondermeer een kunstgalerie, smid en een instrumentmaker die tambura’s maakt. Dit snaarinstrument speelt een belangrijke rol in de Balkan cultuur en hoor je dan ook vaak terug in folkloristische Kroatische muziek.Het in eerste instantie nogal uitbundige zijden overhemd dat Igor vanmorgen heeft aangetrokken, blijkt niet veel later een bijzonder positief effect te hebben op de beambte die ons de toegang moet verschaffen tot de vesting en de stad zelf. Samen met zijn gele zonnebril ziet Igor eruit als een popster en we worden dan ook met alle egards ontvangen. De reisdocumenten worden zonder pardon gesigneerd en we hebben nu vrije toegang tot Slavonski Brod. Nadat we de vesting hebben bekeken, staat bij onze motoren een plaatselijke motorrijder te wachten. Vladimir is lid van de motorclub Brod, driehonderd leden sterk en ieder jaar gastheer van het grootste motortreffen van Kroatië. Hij laat ons het strand en het kampeerterrein aan de rivier zien, waar ieder jaar in mei de duizenden motoren en motorrijders de spil van het festival vormen. Gratis camping, eten en drinken, rockmuziek en alles wat er verder bij een volwaardig motortreffen komt kijken. En dat in zo’n omgeving, de agenda voor volgend jaar meteen maar eens trekken.Tijdens de rit naar het noorden stuiten we op het gebergte Papuk, ook een natuurpark. Hoewel de mens in deze streek al zeker 8000 jaar zijn sporen in het landschap achterlaat, lijkt hier de harmonie tussen mens en natuur niet verstoord. Op de zuidelijke hellingen van Papuk groeien wijnranken, waarvan heerlijke lokale wijnen worden gemaakt. Neem daarbij een plak kulen, lokale paprikaworst zo zwaar als lood en kostbaar als goud, en de avond kan niet meer stuk. Maar eerst de motoren parkeren. De GPS heeft echter knap last coördinatiegevoel en stuurt ons in rondjes tussen de wijnranken door, zonder bij het gewenste adres te geraken. Rest ons niets anders dan uiteindelijk de weg maar te vragen. Zo ontmoeten we Velimir, die ons eerst in zijn auto voorgaat naar het gereserveerde onderkomen voor de nacht. En veel belangrijker, hij escorteert ons daarna ook nog als een soort van privé-chauffeur naar de wijnkelders. Blijkt dat we met een echte wijnprofi van doen hebben, want Velimir werkte als professioneel wijnmaker in Frankrijk, Italië, Zuid-Afrika en Australië, maar keerde uiteindelijk terug naar de grond van zijn voorvaderen om op die aarde zijn eigen wijn te maken.Het aantal wijnmakers in dit gebied is bijzonder talrijk, een aantal daarvan plakt eigen labels op de flessen, Krauthaker en Enjinki zijn daarvan de bekendste. Het gros van hen brengt echter hun oogst naar de coöperatieve kelders, die in 1232 werden aangelegd onder het Jezuïetenklooster in Kutjevo. We proeven verschillenden wijnen en bewonderen de oude wijnvaten. Slavonisch eiken is van hoge kwaliteit en er worden blijkbaar niet alleen huizen van gebouwd, maar ook vaten. Ook indrukwekkend, het grootste wijnvat van Kroatië staat in deze kelder, een bizar groot geval waar meer dan 50.000 liter ingaat. Leuk om in je kerstpakket te krijgen! We laten de heuvels van Papuk achter ons en komen iets verder uit op een vlakte. De sfeer langs kust van Kroatië is hier volledig weg, de dorpen waar we doorheen rijden vertonen onmiskenbaar Midden-Europese trekje, een beetje vergelijkbaar met Tsjechië en Hongarije. Kleurige huizen achter smeedijzeren hekken, die van de weg gescheiden zijn door stoep, afwateringskanaal en gras. We rijden over het Pannonische bekken naar het oosten, ooit de bodem van een subtropische zee, maar waar nu traag brede rivieren stromen tussen vruchtbare landbouwgronden.Osijek is de grootste stad van Slavonië, die onder andere bekend is van de Trvda, een barokke vestingwijk uit 18e eeuw. Het plein van het oude stadscentrum is het kloppend hart van de plaats. We parkeren de motoren op de kinderkopjes en wandelen langs de Habsburgse gebouwen, allemaal piekfijn gerestaureerd. Tussen de pastelkleurige gevels is een rommelmarkt, waar naast oude kanonnen boeken over Josip Brod Tito en schilderijtjes van Jezus Christus liggen. Rond het plein zijn veel leuke barretjes en restaurants, waar mensen in alle soorten en maten lijken te komen. We ontmoeten een aantal leden van motorclub My Way. Onze reis lijkt meteen al op een prettige climax af te stevenen, wanneer Simba en Kale aanbieden om ons de volgende dagen door hun territorium rond te leiden. Met hen rijden we langs de Donau naar Vukovar. Het land hier is laag, de hemel hoog en de horizon ligt ver weg achter de akkers. Kijkend over de traag richting het zuiden stromende Donau zie ik aan de overkant Servië liggen. Ooit een broedervolk in de Republiek Joegoslavië, tot in 1991 Servische troepen dit gebied van de Republiek Kroatië binnen vielen, dat zich net onafhankelijk had verklaard. Op de motor zijn we wel vaker langs plaatsen gereden die waren getekend door geweld, maar in Bastogne of Waterloo was de geschiedenis er altijd één van een voorgaande generatie. In Vukovar zien we kogelgaten en vernielingen opgelopen in het hier en nu, en dat is wel even andere koek. Levert ook bizarre taferelen op, zoals de affiches voor een optreden in Vukovar van de bekende Kroatische zanger Mate Bulic, die hangen aan een zuil naast de kapot geschoten watertoren van Vukovar. Een soort plaatselijk symbool ter herinnering aan de Servische agressie. Het concert laten we maar schieten, want we willen naar Tenja, een paar kilometer buiten Osijek. Daar is namelijk een folklore festival in volle gang, met markt, traditionele zang en dans en natuurlijk veel eten en drinken. Is dat geen tambura, waarop van die mooie liederen worden gespeeld? De vraag is een schot in de roos! Onze aanwezigheid heeft blijkbaar de aandacht getrokken en we mogen beslist niet weg voordat we samen met de burgemeester pittige goulash en geroosterde riviervis hebben gegeten. Dat is niet het laatste dat we vandaag voor onze kiezen krijgen, want terug in Osijek zijn bij de Biker Bar My Way-leden druk bezig met het grillen van worstjes op een barbecue. En ook hier moeten we weer als eregasten eten en drinken, samen met twee Duitse motorrijders op doorreis, die eveneens met hun neus in de boter vallen. De volgende dag rijdt onze Duits-Kroatisch-Nederlandse motorkaravaan naar de Baranja, dat vrij vertaald ‘moedertje wijn’ in de taal van de Hongaren, die iets verderop wonen, betekent. In Slavonië duidt het woord echter op de streek iets noordelijk van Osijek, tussen de rivieren Drava en Donau. Net als de rest van Slavonië deel van de Pannonische vlakte, die tot in Hongarije doorloopt. De bodem van deze voormalige subtropische zee is overwegend vlak, met hier en daar wat heuveltjes. Imposante bergmassieven, zoals aan de Kroatische kust, staan hier niet op het programma. Dat wil niet zeggen dat het hier niet deksels fijn motorrijden is, want anders bleven we hier niet. Waar de heuvels het even af laten weten, slingeren we gewoon over dijken langs de wateren van Slavonië. Dit deel van Kroatië zonder zee, eilanden en hoge bergen, lijkt misschien nog het meest op Nederland in vroegere tijden. Het ritme van rivierwater slaat hier tegen boomstammen, die al eeuwenlang in de bodem staan geworteld. Bij ons heeft deze natuur reeds moeten wijken voor asfalt, Vinex woningen en bedrijfsterreinen, hier rijden we er gelukkig nog dwars doorheen, zonder dat iemand er zich aan stoort. Onze toer met motorbroeders uit Kroatië en Duitsland eindigt op een heuvel, die een kolossaal monument draagt in de beste traditie van communistische beeldhouwkunst. Bij Batina sneuvelden aan het eind van WO II talrijke soldaten, zowel in Wehrmacht als Russisch tenue. In 1964 werden de stoffelijke resten van de rode gardisten op deze heuvel verzameld en bedekt met het monument waarop wij nu zittend over de Donau uitkijken. Tijd voor bezinning, Kroatië krijgt als reisbestemming van ons unaniem een eremedaille. De voorzijde daarvan met de kust en eilanden is het meest bekend, gezien de schoonheid meer dan begrijpelijk. Op de achterkant prijkt echter het binnenland met haar ongerepte natuur, historie, cultuur en prachtige bevolking. Je schiet hier dus eigenlijk altijd raak!________________________________________[INFOKASTEN]INFODE STREEKHet in dit artikel beschreven gebied ligt ten noorden, zuiden en oosten van de Kroatische hoofdstad Zagreb. Dit deel van Kroatië is duidelijk verschillend van de kust. Er heerst een landklimaat met hete zomers en koude winters. De heuvels van Hrvatsko Zagorje liggen tussen de Alpen en de Pannonische vlakte in, met steden als Slavonski Brod en Osijek. In Hrvatsko Zagorje trekken buiten de fraaie kastelen ook de thermale bronnen toeristen aan. Oostelijk van Zagreb ligt de streek die bekend staat als Slavonië (niet te verwarren met Slovenië of Slowakije). In het stroomgebied van rivieren als Sava, Drava, Una en Donau liggen waterrijke natuurgebieden als Lonjsko Polje zuidelijk van Zagreb en Koparski Rit ten noorden van Osijek.SLAPENHet massatoerisme krijgt in dit deel van Kroatië geen voet aan de grond en dat bekent niet alleen lagere prijzen en legere wegen, maar vaak ook vriendelijker mensen. Het aanbod van restaurants en hotels is daardoor buiten de steden ook een stuk kleiner dan aan de kust. Wel kun je er vaak kamers huren bij de lokale bevolking op basis van Bed & Breakfast, wat met name in het natuurpark Lonjsko Polje zeker de moeite waard is.ETEN EN DRINKENHet eten van het Kroatische binnenland verschilt beduidend met dat aan de kust. Waar aan zee voornamelijk olijfolie en vis wordt gegeten, bepalen hier reuzel, boter en zware boerenkost met veel calorieën het menu. En daarmee samenhangend trouwens ook het uiterlijk van de mensen. De producten als wijn, kaas, zoetwatervis en vleeswaren zijn echter van goede kwaliteit en bovendien erg lekker. Eten met mate is dan ook alleen weggelegd voor mensen met een ijzeren zelfdiscipline. INFORMATIEKroatisch Nationaal Bureau Voor ToerismeNijenburg 2F1081 GG AmsterdamT 020-661 64 22 (€ 0,10 p/m, op werkdagen tussen 11.00 en 15.00 uur) E kroatie-info@planet.nl I www.kroatischverkeersbureau.nlGEORGANISEERD OP PADDe auteur van dit artikel, Michiel van Dam, organiseert in 2009 een aantal motorreizen in Kroatië. Kijk op www.motormezzo.nl voor gedetailleerde informatie.________________________________________ [STREAMERS]PLATBODEMS VERZORGEN HET TRANSPORT, RIET EN HOUT DIENEN ALS BOUWMATERIAAL EN ER WORDT NIET MASSAAL GEJAAGD OP VISSEN EN VOGELSIN VUKOVAR ZIEN WE KOGELGATEN EN VERNIELINGEN OPGELOPEN IN HET HIER EN NU, EN DAT IS WEL EVEN ANDERE KOEKHOEWEL DE MENS HIER AL ZEKER 8000 JAAR ZIJN SPOREN IN HET LANDSCHAP ACHTERLAAT, LIJKT HIER DE HARMONIE TUSSEN MENS EN NATUUR NIET VERSTOORDJUIST DE COMBINATIE VAN DE PERFECT GERESTAUREERDE DELEN EN DE DOOR DE TANDEN DES TIJDS AANGEKNAAGDE STUKKEN, ZORGEN ER VOOR EEN SCHRIL CONTRAST