Rij-impressie KTM 450 en 530 EXC-R Enduro

De racing-viertakt endurolijn die KTM in ’98 introduceerde, luidde een nieuw off-road-tijdperk in. Het bleek een schot in de roos en de parc-fermé’s bij de enduro’s en off-road-ritten kleurden in enkele jaren tijds bijna helemaal oranje.
Na de 525-upgrade in 2003 was het tijd voor een grondige revisie: voor 2008 werd dus een volledig nieuwe 450 en 530 EXC-R enduro ontwikkeld, zodat het ‘Oranje boven’ ook in de toekomst kan blijven klinken. Eric Verhoef testte de nieuwe KTM’s voor MotoPlus in Spanje.
De formule van een smeuïge viertakt krachtbron met veel vermogen, weinig kilo’s èn een magisch startknopje bleek een regelrecht succes, vooral in het zware Nederlandse zand. Aanvankelijk had KTM het noppenrijk bijna voor zichzelf, maar langzamerhand lijken ook de Japanse fabrieken dit segment te ontdekken. Yamaha roert zich tegenwoordig al flink in de off-road-wereld, maar ook Suzuki, Honda en Kawasaki (met de splinternieuwe KLX450R) worden steeds actiever. Reden voor KTM om een stel brandnieuwe wapens voor deze strijd te ontwikkelen.
Daarbij was KTM van mening dat zij, als graadmeter in de endurosport, er zich niet met een Jantje van Leiden vanaf konden maken. Want die makkelijke weg lag namelijk voor de hand: het 450 SX-F motorcross-blok enigszins aanpassen en klaar was de 2008-enduro. Die krachtbron beschikt immers als enige in zijn soort al standaard over een elektrische starter, zodat een enduro-conversie eenvoudig te realiseren was. Maar vanwege de specifieke eisen van de endurodiscipline, waarin KTM’s roots en verkoopcijfers liggen, besloot men echter niet voor die eenvoudige weg te kiezen, maar een totaal nieuwe krachtbron, de XC4, te ontwikkelen.

Het nieuwe motorblok is een halve kilo lichter als zijn voorganger en nòg compacter uitgevoerd, zodat het in het nieuwe ruim 2,5 kg lichtere ‘oval tube frame’ past. De nieuwe krukas wordt aan de draai gehouden door een gesmede zuiger (voorheen gegoten) met een diameter van 95 millimeter. Met een slag van 63,4 mm levert dat een cilinderinhoud van 449,3 cc op voor de EXC-R450. En met een bijna negen millimeter langere slag zorgt het voor een cilinderinhoud van 510,4 cc voor in de nieuwe 530, die dus verder helemaal gelijk is aan de 450.
Tijdens de technische uitleg noemt KTM nogal eens de ‘enduro specific power delivery’ en om dat te bewerkstelligen werd er ondermeer een nieuwe cilinderkop ontwikkeld met een enkel bovenliggende nokkenas die vier kleppen bediend. De twee voor de inlaat zijn in titanium uitgevoerd; die voor de uitlaat zijn van staal. De reden? Door de hete uitlaat gassen hebben de uitlaatkleppen het zwaarder te verduren en omdat betrouwbaarheid bij off-road gebruik erg belangrijk is, vond KTM staal hier de beste optie.
Omdat er een nieuw carter kwam, kon de balansas meteen verhuizen naar een plekje voor de krukas, waarbij de op beide uiteinden gemonteerde balansgewichten nu buiten de ‘casing’ draaien. Resultaat: minder frictie en daardoor een lagere olietemperatuur. Voor die koelere olie zijn er ook twee separate smeringcircuits voorzien: eentje voor het gevoelige draaiende deel (zuiger, cilinder, krukas etc.) en eentje voor de koppeling en versnellingsbak. Alle olie gaat in het nieuwe blok nog maar door één, goed bereikbaar, oliefilter.
De koppeling is ook ‘re-designed’, waarbij het aantal frictieplaten werd opgevoerd van 7 naar 9. De bediening is nog steeds des KTM’s: hydraulisch dus. Maar nu wel met een systeem van Brembo (was Magura). Ook vermeldenswaardig is de kickstarter. Waar KTM haar 450-viertaktcrosser geheel compromisloos niet meer van een kickstarter voorzag, is deze nieuwe XC4-motor daarentegen wel met beide starters uitgerust. Slim: bij weigering van de e-starter is op een crosscircuit assistentie doorgaans redelijk binnen bereik, maar als je hier ergens midden in de Pyreneeën staat met een weigerende startmotor of lege accu, dan is zo’n kickstarter nog altijd heel erg welkom!
Het rijwielgedeelte van de nieuwe EXC-R-en is ook helemaal nieuw. Het frame is in tegenstelling tot het blok wel afgeleid van de verleden jaar gelanceerde 450 SX-F viertaktcrosser. Maar er zijn wel diverse enduro-gadgets in geïntegreerd, zoals de direct op het frame scharnierende aluminium zijstandaard. Bovendien zijn alle modellen uitgerust met een nieuwe WP schokbreker. Die is nu volledig van aluminium en heeft een centimeter meer slag. En meer slag betekent meer zuigersnelheid, waardoor een betere progressievere dempingkarakteristiek was te realiseren. Ook de voorvork werd niet ontzien in KTM’s dadendrang. Diverse aanpassingen werden gemaakt in de eeuwige strijd tegen de frictie. Een andere coating van de demperstang en glijlagers moeten daar verbetering brengen. Opvallend is dat in tegenstelling tot de crossmachines hier geen gesloten cartridge dempingsysteem wordt gebruikt, maar de meer conventionele open cartridge.

Hoewel onze aandacht voornaamlijk uitging naar de nieuwe (en in Nederland zo populaire) zware viertakten pakt KTM voor 2008 breed uit met hun off-road line-up die bestaat uit maar liefst zeven EXC-enduromodellen, die hier in het Spaanse Oliana aan de voet van de Pyreneeën ook allemaal klaar stonden voor de test.
Eerst maar eens op pad met het nieuwe paradepaardje: de 450 EXC-R. Er is geen tweede kans op een eerste indruk en dat weten ze in Oostenrijk. Met één druk op de knop begint hij te brullen. Ondanks het totaal nieuwe concept voelt de machine meteen vertrouwt aan. Eerlijkheid gebied natuurlijk wel te zeggen dat ik de meeste van mijn off-road-kilometers altijd met “Oostenrijks ijzers” onderweg ben geweest, zodat ik wel een klein beetje weet wat ik kan verwachten.
De uitgezette enduro-testroute is niet voor de poes. De route splitst zich diverse keren in ‘easy’ en ‘difficult’, maar adel verplicht en ik wil me ook niet laten kennen, zodat ik steeds resoluut voor de heldenoptie kies. En daar komt de 450 helemaal tot zijn recht en wordt ook duidelijk wat KTM met het ‘enduro specific power delivery’ bedoeld. Het vermogen is soepel genoeg om goed tractie te vinden, maar heeft ook brute kracht voorhanden als die tractie gevonden is. De koppeling laat zich erg licht bedienen en soepel ga ik door de zes versnellingen. Opvallend is eigenlijk dat alles goed en gemakkelijk te bedienen is op deze berggeit. Ook de ergonomie bevalt me wel. Op de steile klimmen heb je genoeg ruimte voorhanden om continu je balans te vinden. Bij de diverse afdalingen, en die waren ècht serieus, bleven de remmen goed te doseren. Alleen dat piepende geluid van de voorrem was wel een beetje vervelend. Maar die blokken zijn na een modderritje in Nederland toch zo versleten…
Op het crosscircuit in de enduroroute werd ik opnieuw aangenaam verrast door het vermogen. Op de harde ondergrond was de motor prima te doseren, maar nog het meest opmerkelijke was hoe ver de krachtbron doortrekt in zijn toeren. Het vermogen vlakt niet af, maar blijft erg lang doortrekken.
Ook in de diverse afhangende ‘off-camber’ bochten stuurde de machine lekker scherp in. Je merkt dat het nieuwe frame korter is dan dat van zijn voorganger, zodat er wat meer gewicht op het voorwiel rust. Vooral bij die moeilijke schuine bochten heeft het voorwiel meer grip. Jammer genoeg hadden ze in Oliana geen oer-Nederlands maisveld voorhanden om de rechtuit-stabiliteit grondig te testen, dat hou je dus nog tegoed.

Omdat de EXC-R530 nog niet direct klaar stond, reed ik na de 450 eerst nog een rondje met de 300 EXC-E tweetakt-enduro. Van de 35.000 wereldwijd verkochte KTM-enduro’s zijn er nog steeds rond de 13.000 van het tweetakt-type: meer als één derde van de totale jaarproductie dus! Daar sta je eigenlijk nooit zo bij stil, maar als je weer eens een keertje met zo’n moderne tweetakt rijdt, snap je weer waarom ze nog steeds zo geliefd zijn. Vergeleken met zijn 450-klassegenoot is die 300 EXC-E ruim 10 kg lichter. En ook trappen hoeft niet meer, want ook deze tweetakt heeft een elektrische starter (op de 300 standaard, op de 250-tweetakt een optie).
Onderweg met de 300 EXC-E valt op dat de motor erg veel koppel in huis heeft. Zoveel zelfs dat gedurende de complete technische enduroronde het toerental nooit zo hoog oploopt dat de powervalve-klep opent. Dat gebeurt natuurlijk wel in de endurotest aan het eind van de route: een typisch buitenlands enduroproefje op een groot vlak grasperceel. Persoonlijk vond ik die tweetakt op snelheid wel iets minder stabiel aanvoelen als de viertakt, maar een fitte rijder kan er wel snoeihard mee gaan: Mark Wassink geeft met zo’n 300 in de Nederlandse enduro’s het goede voorbeeld!
Het volgende ‘slachtoffer’ is de kleinste viertakt: de 250 EXC-F. Op de vaderlandse off-road-ritten zie je ze nauwelijks, omdat in Nederland nog steeds het idee leeft dat een zware je ware is. En kuddedieren als off-road-rijders zijn, koopt iedereen dus lekker dezelfde dikke brommer als zijn buurman. Dat snappen ze in landen als België, Frankrijk of Spanje toch beter: daar zie je doorgaans meer 250’s of 450’s dan dikke 520’of 525’s. En terecht, want zeker op de hardere ondergrond zoals hier in de Pyreneeën blijkt deze 250 werkelijk een heerlijk fietsje: vermogen voldoende en bovendien een stuk lichter dan zijn twee grote broers. En dat merk je. Op zo’n 250 raak je gewoon minder snel vermoeid. Okay, zelfs in Limburg kunnen de heuvels niet tippen aan deze bergen en een omgeploegde akker vraagt ook om meer vermogen dan deze bikkelhard opgedroogde kleigrond, maar toch. Mocht je eens buiten Nederland off-road gaan rijden, dan snap je meteen waarom de 250 viertakt enduro in het buitenland zo’n succes is!

Het lekkerste had ik voor het laatst bewaard, alhoewel de Oostenrijkers adviseerden om niet te vermoeid op het 530-kanon te stappen. Maar dat ben ik dus absoluut niet met hen eens, want de 530 EXC-R heeft alles wat de 450 ook in huis heeft, maar dan alleen met nòg meer koppel. En wat voor koppel! Zijdezacht is hier het toverwoord. Ondanks dat alle klimmetjes door de twee testdagen bijna aan gort waren gereden, klautert de 530 onverstoorbaar naar boven. Hij hangt subliem aan het gas en begint al te trekken voordat je het gas nog maar een millimeter open hebt gezet. Hij is beresterk, maar toch ook héél erg goed te doseren. Niet in de laatste plaats door zijn perfect afgestelde Keihin FCR39-carburateur. Dit is op carburateurgebied echt de absolute top; laten we hopen dat de Euro4-eisen nog even op zich zullen laten wachten, want die eisen zullen immers de dood betekenen van dit fantastische instrument!
Ondanks alle waarschuwingen vooraf kreeg de nieuwe 530 mij niet kapot. En dat was meer te danken aan die machine dan aan mijn conditie. Want door zijn fijne bediening kun je deze motor erg goed voor je laten werken en kun je de zaak ten allen tijde heel goed controleren. En dat is precies wat een goede enduromotor nodig heeft. Het enige wat voor de KTM-rijder in 2008 héél erg moeilijk wordt is de keuze, want met zo’n uitgebreid EXC-endurogamma wordt het wel lastig kiezen!

[tech. daten]
TECHNISCHE GEGEVENS KTM 450 EXC-R ENDURO (gegevens 530 EXC-R tussen haakjes)

MOTOR vloeistofgekoelde ééncilinder-viertakt motor, balansas, bovenliggende ketting aangedreven nokkenas, vier kleppen per cilinder, klepbediening via tuimelaars, wet-sump smering, Keihin MX FCR39 carburateur, accu 12V/4Ah, startmotor en kickstarter, hydraulisch bediende meervoudige natte plaatkoppeling, zesversnellingsbak, ketting.
Boring x slag 95,0 x 63,4 mm (95,0 x 72,0 mm)
Cilinderinhoud 449,3 cc (510,4 cc)
Compressie 11,9 : 1
Max. vermogen n.o.
Max. koppel n.o.

RIJWIELGEDEELTE stalen wiegframe met aluminium achterframe, instelbare WP upside-down voorvork Ø 48 mm, aluminium swingarm met instelbare WP PDS monoschokbreker, schijfrem voor Ø 260 mm, dubbelzuiger-remklauw, schijfrem achter Ø 220 mm, dubbelzuiger-remklauw.
Gespaakte wielen met Excel-velgen 1.60 x 21; 2,15 x 18
Bandenmaat 90/90-21; 140/80-18

MATEN EN GEWICHTEN wielbasis 1481 mm, balhoofdhoek 63,5º, veerweg v/a 300/335 mm, zithoogte 925 mm, gewicht (rijklaar zonder benzine) 113,9 kg, tankinhoud 9 liter.

Kleuren oranje
Prijs NL € 9.650,- (€ 9.950,-)
Prijs B € 8.840,- (€ 9090,-)

INFO KTM Nederland, tel. 024-328 7788, www.ktm.nl
INFO BELGIË KTM BELGIUM SA, tel. +32 (0)10-471 140, www.ktm.be

Plaats hier uw tekst