Het rijbewijs halen anno 2007
Het wordt steeds drukker op de weg en dat vergt veel verkeersinzicht van de weggebruikers. De eisen met betrekking tot het rijexamen zijn de afgelopen jaren dan ook flink wat strenger geworden. We volgen een jonge motorrijder op weg naar zijn rijbewijs. En kijken ook hoever je komt met vijfendertig jaar motorervaring. Tegenwoordig stelt het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen heel wat hogere eisen aan het motorrijexamen dan pak-em-beet 20 jaar geleden. Even snel een rondje door de bebouwde kom levert je echt niet meer het felbegeerde roze papiertje op. Begrijpelijk, want alleen al tussen 1987 en 2005 kwamen er meer dan 2,3 miljoen personenauto’s en motoren bij op de weg, een relatieve groei van iets meer dan 151%. En die toename in verkeersdensiteit vereist van de gemiddelde weggebruiker tegenwoordig heel veel verkeersinzicht en een veel hogere rijvaardigheid. En dus zijn de eisen met betrekking tot het rijbewijs in de loop der tijd steeds verder aangescherpt. Dat heeft er onder andere toe geleid dat het huidige rijexamen drie onderdelen kent, terwijl je voorheen slechts twee proeven van bekwaamheid succesvol hoefde te volbrengen om in aanmerking te komen voor het A-rijbewijs. In relatie met de strengere exameneisen, is ook de kwaliteit van de rijopleidingen naar een hoger niveau getild. En daar ligt de basis voor veilige deelname aan het verkeer, meldt woordvoerder Wim ten Buren van CBR regio Oost: ”Leren motorrijden doe je bij je rijschool. Voorzien van die stevige bagage kun je dan na het behalen van je rijbewijs praktijkervaring opdoen, waarmee je je rijvaardigheid verder verhoogt.” De praktijk lijkt dus nog altijd de beste leerschool. Dus ontstond bij ons al snel de vraag of iemand met meer dan dertig jaar rijervaring en een kleine miljoen motorkilometers op de teller, zonder problemen zou slagen voor het huidige rijexamen. Een rijopleiding van een half jaar weegt immers niet op tegen de opgedane kennis gedurende een tijdsbestek van meer dan drie decennia! Toch gaat dat verhaal maar ten dele op. In de loop der jaren zijn er niet alleen een hoop verkeerstechnische zaken veranderd, zoals nieuwe verkeersregeltjes en borden, je leert jezelf ook veel verkeerde handelingen aan. Als proef op de som volgden we naast beginnend motorrijder Rob Manuel, ook de ervaren Rob de Jong, die met zijn motor al meerdere keren de wereld rondreed, en lieten hem opnieuw motorrijexamen doen. Met daarbij de kanttekening dat hij zijn rijbewijs niet kwijt zou raken bij een eventuele misstap. En dat bleek maar goed ook… Het rijexamen bestaat uit een theoretische test gevolgd door een praktijkgedeelte, dat sinds 2005 is opgesplitst in twee delen: voertuigbeheersing (AVB) en verkeersdeelname (AVD). Om bij het begin te beginnen: de eerste stap naar het A-rijbewijs is het theorie-examen. Dit is echter niet altijd het geval geweest. In 1996 is er voor de motor een speciaal theoriecertificaat in het leven geroepen. Daarvoor hoefde je alleen maar een praktijkexamen af te leggen, tenzij je niet het bezit was van je autorijbewijs. Was dit laatste het geval, dan kreeg je gewoon dezelfde theorietest als de auto kandidaten voorgeschoteld. De huidige test bestaat grofweg gezien uit twee delen: verkeerstechnische aspecten die gelden voor alle weggebruikers en een deel specifiek gericht op de motor. Het examen vindt klassikaal plaats, waarbij de kandidaat vijftig vragen uit verschillende categorieën voor zijn of haar kiezen krijgt. Minimaal vierenveertig daarvan moeten er goed worden beantwoord. Een groot gedeelte van de test behelst tegenwoordig multiple-choice en open vragen, die horen bij een verkeerssituatie uitgebeeld op de beeldschermen die her en der in het lokaal hangen. De achterliggende gedachte is dat je hierdoor de kandidaten meer stimuleert tot nadenken over en het interpreteren van bepaalde verkeerssituaties. Tja, dat is wel even wat anders dan het theorie-examen dat Rob de Jong vijfendertig jaar geleden wist te halen. Bovendien moet hij het voor deze test puur van zijn ervaring hebben en werd er niet meer gestudeerd voor dit nieuwe examen. Niet zo heel verwonderlijk dus dat hij al bij het eerste onderdeel van het examentraject de mist in gaat. Al doet hij het met ‘slechts’ negen fouten relatief gezien nog best goed. Hij heeft drie fouten teveel, zonder opfriscursus of leerboekjes. Bovendien blijkt de gemiddelde kandidaat (met studie) anno 2007 ook drie pogingen nodig te hebben voor het behalen van het theoriecertificaat! Rob Manuel heeft goed gestudeerd: hij overwint de eerste examenhorde en krikt het slagingspercentage iets omhoog: vier fouten leveren hem in één keer het felbegeerde theoriecertificaat op. Als tweede staat het Algemene Voertuigbeheersing (AVB) examen op het programma. Naast de theorie moet je ook eerst voor dit examen slagen voordat je op mag voor het ‘echte werk’. Tot 2004 was er één praktijkexamen dat bestond uit twee onderdelen, het rijden op de openbare weg en de bijzondere verrichtingen. Deze laatste worden nu echter apart geëxamineerd. Ze zijn daarvoor onderverdeeld in vier clusters: één loopoefening, vijf langzame proeven, drie snelle proeven en als laatste het cluster remmen, eveneens bestaande uit drie oefeningen. Zeven van deze twaalf proeven komen tijdens het examen aan bod, met in elk cluster één verplichte oefening. Aan het eind van de test moeten minimaal vijf oefeningen tot een goed einde zijn gebracht, echter bij twee onvoldoendes in hetzelfde cluster ben je gezakt. Mocht er de eerste keer echter iets misgaan, dan niet getreurd, want je krijgt twee kansen. Was Rob de Jong bij het theoretische deel van het rijexamen nog in het nadeel, wat voertuigbeheersing betreft zou hij profijt moeten hebben van zijn jarenlange ervaring. Zeker als dat AVB-examen in de stromende regen gedaan moet worden zoals nu. Weer of geen weer: het examen gaat immers in principe altijd door. Rob Manuel weet ondanks het slechte weer voldoendes op alle onderdelen te behalen, al heeft hij wel drie herkansingen nodig. De vijfendertig jaar ervaring van Rob de Jong zijn daarentegen goed voor een score van zes uit zeven. Alleen bij de vertragingsoefening gaat het heel even mis, omdat hij tot twee keer toe vergeet om tijdens het remmen ook een versnelling terug te schakelen. Dit is echter meer onwetendheid dan onkunde. Aan de soepele tred tijdens de langzame slalom zie je direct dat je te maken hebt met oude rot, het contrast met de soms nog steppende beginners is wat dat betreft onmiskenbaar. Tijd voor de laatste horde van het rijbewijstraject: het examen verkeersdeelneming. Tijdens dit examen ga je echt de openbare weg op en moeten kennis en vaardigheden, opgedaan bij de rijopleiding, in de praktijk worden gebracht. De examinator wil immers graag zien dat je over voldoende voertuigbeheersing en verkeersinzicht beschikt. De grootste veranderingen met betrekking tot dit onderdeel vond plaats in 1986. Voor die tijd werd er alleen afgereden in de bebouwde kom, maar sindsdien moet je ook daarbuiten je rijkunsten vertonen. Het belangrijkste onderdeel van het examen en juist daarom willen hier de zenuwen van de kandidaat nog wel eens de overhand nemen. Rob Manuel is op de dag des oordeels als eerste aan de beurt. De grote glimlach bij terugkomst verraad deels al hoe het hem is vergaan. “Het ging eigenlijk heel goed. Ik heb me een keer vergist in een 60 km/uur zone en daarnaast moest ik over de hele linie iets rustiger rijden. Toch vond de examinator het goed, fouten maak je volgens hem in de praktijk ook wel eens, maar ik had laten zien over voldoende inzicht en rijvaardigheid te beschikken,“ aldus Rob Manuel. Vervolgens moet Rob de Jong aan de bak. Ook hem gaat het goed af en hij slaagt na vijfendertig jaar opnieuw voor het A-rijbewijs. Wel nam hij een aantal bochten aan de ruime kant, maar is dankzij zijn jarenlange ervaring uitstekend bij machte om snel te anticiperen bij plotseling opdoemend gevaar. En net als Rob Manuel reed ook hij over het algemeen iets te snel. En daarmee kan de balans worden opgemaakt. Rob Manuel slaagt voor alle drie onderdelen in de eerste keer. Ook Rob de Jong doet het niet slecht met twee uit drie. Hij laat tijdens beide praktijktesten zien over veel ervaring te beschikken. Het verschil in houding en inzicht in vergelijking met de jonge garde is overduidelijk. Dat het mis gaat met de theorie neemt niemand hem kwalijk, want waarschijnlijk zou het overgrote deel van de Nederlandse weggebruikers hiervoor zakken, zouden ze het nu nog een keer over moeten doen. In dat kader: wil je weten hoe het met je eigen theoriekennis staat, maak dan de zestien proefvragen op de volgende pagina’s eens. En via inloggen op de speciale website kun je zelfs een aantal proefexamens gaan maken. [KADER] [Text Rob Manuel] De 24-jarige Rob Manuel uit het Achterhoekse Neede studeert Autotechniek aan de HTS in Arnhem. Voor zijn eindstage gaat hij een aantal maanden naar de Zweedse motorfabrikant Highland, het liefst met een motorrijbewijs op zak. Daarom volgde hij een rijopleiding bij rijschool Hartemink te Eibergen. THEORIE-EXAMEN Ik heb een aantal jaren geleden mijn autorijbewijs gehaald en moest daarvoor toen ook een theorie-examen afleggen. Ik dacht daarom dat ik nog een hoop dingen zou weten, maar dat viel even tegen. Je vergeet toch een hele hoop belangrijke zaken in een relatief korte tijd. Bovendien vond ik dit examen ook moeilijker dan die van de auto. In de auto ligt namelijk je plaats op de weg al vast en dat is bij de motor niet het geval, waardoor je toch heel andere situaties krijgt. ALGEMENE VOERTUIG BEHEERSING Achteraf gezien was dit het moeilijkste onderdeel van alle examens. Buiten wat brommer rijden een jaar of vijf geleden had ik nagenoeg geen ervaring. Je bent al best druk om een beetje gevoel voor de motor te krijgen en dan moet je er ook nog bijzondere verrichtingen mee doen. Ik moest ook eerst leren omgaan met de snelheid. Bij een bepaalde oefening moet je met 50 km/uur plotseling uitwijken. De eerste keer denk je nog dat kan nóóit, maar wanneer je het een paar keer hebt gedaan, gaat het eigenlijk als vanzelf. ALGEMENE VERKEERSDEELNAME Ondanks dat dit het belangrijkste examen is, zag ik hier het minst tegenop. Ik heb al rijervaring opgedaan met de auto en tijdens de rijopleiding wees mijn rij-instructeur Patrick Hartemink me op punten die expliciet voor de motor gelden. De basis ligt er al en tijdens de rijlessen leer je waar je speciaal op moet letten wanneer je op de motor zit, met name je plaats op de weg. Ik had voor het examen al het gevoel dat ik goed voorbereid was en dat scheelt ook een heleboel. Ik denk alleen wel dat ze net zo goed de speciale verrichtingen en je rijvaardigheid in één keer kunnen beoordelen, dat scheelt je toch weer een extra examen. Moet je al alleen al wel een aantal jaren rijervaring hebben opgedaan met de auto, wil je daarvoor in aanmerking komen. [Text Rob de Jong] Rob de Jong is 53 jaar en runt samen met zijn partner Dafne Ride-on MotorTours. In de dertig jaar dat hij zijn A-rijbewijs op zakt heeft, maakte hij meer dan één miljoen motorkilometers. THEORIE-EXAMEN Hier vreesde ik een beetje voor, want er is veel veranderd sinds 1972 toen ik mijn rijbewijs haalde. Ik mocht het destijds twee keer overdoen en dacht dat ik het nooit meer zou vergeten. Maar 2007 is geen 1972 en de veranderingen zijn opmerkelijk te noemen. Geen vellen papier met tekeningen maar een beeldscherm met op motorrijder toegespitste situaties. En helaas, ik had negen vragen fout en dat zijn er drie teveel. Achteraf bekeken ben ik er als gevolg van ingeslopen gewoontes ingetuind, dingen die alle motorrijders doen maar eigenlijk niet mogen en andersom. ALGEMENE VOERTUIG BEHEERSING Het zit me niet mee, want de hele dag regent het en de wind doet bij vlagen inbreuk op mijn stabiliteit. Er staan allerlei pylonen opgesteld en van mij wordt verwacht dat ik hier noodstops, slaloms, uitwijkmanoeuvres en nog veel meer van dit soort dingen ga maken. De oefeningen vallen me mee wat betreft techniek, maar onbewust reageer ik op situaties anders dan de examinator dat graag ziet. Het probleem is dat een stilstaande kunststof pylon mij heel moeilijk hetzelfde gevaargevoel geeft als een rijdende vrachtwagen of fietser zou doen. Ik rij meer op gevoel dan volgens het boekje. Desondanks breng ik het er goed vanaf en maak een paar onbelangrijke foutjes. ALGEMENE VERKEERSDEELNAME Algemene Verkeersdeelname is het luxe woord voor praktijkexamen. Een examinator rijd achter je aan en geeft instructies via een oortje. Niks meer stoppen en instructies vragen met de kans dat je links en rechts door elkaar haalt. In 1972 was Rotterdam drukker dan de Achterhoek, waar ik moet afrijden, nu is. Makkie dus. Toch let ik ongewild meer dan normaal op de mij achtervolgende auto met examinator. Hierdoor kijk ik automatisch meer dan gebruikelijk in mijn spiegels en scoor daarmee extra punten. Minder goed gaat het bij het uit elkaar houden van de verschillende maximum snelheidszones, toch slaag ik uiteindelijk ook voor dit onderdeel. Één ding heb ik wel geleerd, verkeersinzicht leer je niet op het examen, daarvoor moet je gewoon deelnemen aan het verkeer. [Bild Unterschrifte] [Unterschrift bei 1] Vierenveertig van de vijftig vragen goed beantwoorden blijkt toch minder eenvoudig dan vaak wordt gedacht. [Unterschrift bei 2] Het MotoPlus testpanel (vlnr): Rob Manuel, rij-instructeur Patrick Hartemink en Rob de Jong. [Unterschrift bei 3] Weer of geen weer, de examens gaan gewoon door. [Unterschrift bei 5] Na vijfendertig jaar weer geslaagd, dus gelukkig niet op de fiets naar huis. [Unterschrift bei 11] De geboorte van een nieuwe motorrijder, rijbewijs is in de pocket.
