Praktijk sleutelzonden
Natuurlijk geeft het veel voldoening wanneer je het motoronderhoud of oplossen van een technisch probleem helemaal zonder hulp zelf oplost. Alleen kan dit ‘door schade en schande wijs worden-principe’ bij het sleutelen aan je motorfiets soms aardig in de financiële papieren lopen. Daarom op de volgende pagina’s de grootste sleutelzonden op een rij, zodat je ze niet meer zelf hoeft te maken. Een ezel stoot zich immers…
DE BASIS
Laten we eens beginnen met de grootste fouten, die al beginnen voor er überhaupt een greep in de gereedschapskist is gedaan. Of die menigeen meer dan eens tussendoor maakt.
Onder tijdsdruk werken. Je motormaten wachten, de veerboot is geboekt en de garage moet zo snel mogelijk weer leeg. De beste ingrediënten om jezelf ervan te verzekeren dat het niet alleen langer gaat duren, maar ook duurder wordt.
Ongeconcentreerd werken. De GSM ringelt, de hond wil aandacht en de kinderen zeuren. Resultaat: zie boven.
Onvoorbereid beginnen met sleutelen. Waar is de handleiding? Welke onderdelen en gereedschap heb ik nodig? In welke volgorde moet ik eigenlijk werken? Is toch essentieel, er is immers een gegronde reden dat bouwvakkers nooit beginnen met het dak van een huis.
Bij onderhoud of reparatie-werkzaamheden niet alle benodigde onderdelen en vloeistoffen bij de hand hebben. Dit gebeurt altijd laat op zaterdagmiddag of op zondag, in ieder geval dan wanneer er geen enkele motorzaak meer open is.
Geen geduld hebben. De roestoplosser en/of kruipolie heb ik er een minuut geleden al op gespoten, en nog steeds zit er geen beweging in de moer. Prutspul dus! Nee hoor, denk simpelweg aan de volgende sleutelwijsheid: wanneer je snel klaar wilt zijn, werk dan langzaam!
Even tussendoor nog wat anders doen. Bedenk dat een aftapplug of het oliefilter wel degelijk een belangrijke functie hebben en deze niet vervullen wanneer ze maar even losjes met de hand zijn gemonteerd. Of simpelweg vergeten na het aftappen de nieuwe motorolie bij te vullen, omdat je dat later wel een ging doen. Uit ervaring weten we dat een Suzuki DR800Z-motorblok zonder motorolie nog precies veertien minuten loopt.
Improvisatie bij het inladen van een motor in een busje of op een aanhanger. Het is een misverstand dat ieder plank als oprijplaat kan dienen. De lengte van de rijplaat heeft ook grote invloed op de hoek tussen rijplaat en laadruimte: een te korte rijplaat vraagt veel duwkracht en de motor zal waarschijnlijk halverwege aan de grond lopen, en dan nauwelijks in balans te houden zijn?
Ook zo’n balansact: je motor gewoon over smalle rijplaat rijdend een busje inrijden. Er komt namelijk een moment dat je benen tekort worden voor zijdelingse steun en dat levert heel vaak extra sleutelwerk op vanwege het omvallen.
DE WERKPLAATS
Ook de meest chaotische techneut slaagt er wel eens in om grootse sleuteldaden te verrichten. Dat is echter meer uitzondering dan regel. Wie ooit eens de kans heeft gehad een kijkje te nemen in de werkplaats van een bekende tuner of succesvol raceteam, weet dat orde en netheid niet alleen bij de opvoeding van een kind helpen. Wat ook zeker helpt: zelfkennis brengt je veel verder dan zelfoverschatting!
Improvisatie bij het opbokken. Waarom investeren in een degelijke paddockstand of voorvorksteun voor een bandenwissel, wanneer er ook bakstenen, kratjes, houtblokken en een autokrik voor handen zijn? Toch zijn paddockstands veel goedkoper dan beschadigde kuipdelen en afgebroken spiegels en hendels.
Zelfoverschatting bij de paddockstand. Natuurlijk kan de doorgewinterde monteur een motor in zijn eentje opbokken met een paddochstand, maar die doet dat vaak ook meerdere keren per dag en niet slechts eenmaal per jaar. Hulp vragen is geen schande.
Onbekende of oude vloeistoffen gebruiken. Het liefst uit potjes zonder etiket of label. Mmmm, dit is volgens mij nog een restje remvloeistof. Blijkt dus niet zo te zijn, maar misschien remt de motor ook wel met de tweetaktolie van de grasmaaier.
Niet zekeren. De motor staat op de middenbok, niet in de versnelling en ook de voorrem is niet gezekerd met een trekbandje of stevig elastiek. En dan bij voorkeur met veel kracht en overtuiging de achterasmoer los of weer vast proberen te draaien. Deze act wordt helemaal leuk wanneer je motor ook nog op een heftafel staat. Er komt gegarandeerd beweging in de zaak, de vraag is alleen of dat op het juiste punt is!
Oliebussen niet meer dichtdraaien, maar open naast je neerzetten. Hier komt zonder twijfel de Wet van Murphy om de hoek kijken: wat om kan vallen, valt ook gegarandeerd om. Dit geldt trouwens ook voor alle onderdelen die je van de motor hebt geschroefd. Prijzig kunststof kuipwerk en onderdelen dus nooit op de grond laten liggen, want wedden dat je er zelf, of je buurtende motorvriend er vervolgens op gaat staan? Dus oliebussen altijd weer dichtdraaien en samen met de onderdelen hoog wegzetten en -leggen.
De nieuwe spullen al vroeg uitpakken en ruimschoots over de werkbank verdelen. Tussen alle oude onderdelen uiteraard, zodat je later niet meer weet wat ook alweer oud en wat nieuw is. En wat eigenlijk bij elkaar hoort.
Brandbescherming niet serieus nemen. Het mag wat sneu klinken, maar volgens de algemene overlevering heeft de nabijheid van een werkende(!) brandblusser helemaal niets met zwakheid te maken. Het zijn echt niet enkel laswerkzaamheden die aan een werkplaatsbrand ten grondslag kunnen liggen, ook het vonkenstaartje van een bescheiden slijptol kan al voor verhitte situaties zorgen, net als een bougievonkje bij een overlopende vlotterbak.
HET GEREEDSCHAP
Iedere fanatieke sleutelaar zal het beamen, je centen besteden aan hoogwaardig, deugdelijk gereedschap is een zeer goede investering. ‘Ik ben maar een hobbyist en heb het spul niet zo vaak nodig!’, luidt het tegenargument? Okay, maken we even de volgende balans op: hoeveel geld bespaar je onder de streep met de aanschaf van goedkoop gereedschap ten opzichte van gedegen materiaal? En hoeveel tijd en geld kost het vervangen van dolgedraaide bouten, moeren, schroeven en andere gemangelde onderdelen? Bovendien lijkt het sleutelwerk bij een pro juist vaak vanzelf te gaan vanwege zijn goede gereedschap.
Goedkoop gereedschap kopen. Gemiddeld of duur gereedschap is niet per se noodzakelijk, het kan best goedkoop getuige de vijf euro bak bij de bouwmarkt. Inderdaad, wanneer je tenminste geen waarde hecht aan bijvoorbeeld maatvastheid, levensduur en gebruiksvriendelijkheid.
Overleden gereedschap toch nog één keertje gebruiken. Op enig moment zet iedereen de versleten schoenen, banden of zelfs partner bij het grofvuil, maar gereedschap wordt meestal tot sint juttemus bewaard. Maar begrijp dat bij intensief gebruik zelfs het meest robuuste gereedschap toch een keer aan vervanging toe is.
Gereedschap overbelasten. Natuurlijk past een 19 mm dop via een adapter ook op een ¼ inch ratel, en als er dan ook nog een vastgeroeste moer bij komt kijken, wordt het lachen. En onnodig duur waarschijnlijk…
Steek- in plaats van ringsleutels gebruiken. Ooit kom je er – vaak na vele rondgedraaide boutkoppen en moeren – achter dat de steeksleutel maar op twee plaatsen aangrijpt op het zeskant, en de ringsleutel op zes. Daarom gebruik je in principe altijd een ringsleutel; een steeksleutel gebruik je alleen als je er echt niet anders bij kunt komen, en dan bij voorkeur ook nog alleen om een moer aan de achterkant vast te houden, en niet om hem te draaien.
Alternatief gebruik van gereedschap. Een ratel van een doppenset kun je inderdaad ook als hamer gebruiken en een platte schroevendraaier ook als beitel. Of dat de uitkomst van je werkzaamheden en de levensduur van je gereedschap ten goede komt, is een andere vraag.
Bij kruiskopschroeven en -schroevendraaiers het onderscheid tussen Philips (PH) en Pozidriv (PZ) negeren. PH-schroeven zien er van bovenaf uit als een regulier kruis, de PZ-variant lijkt op een sterretje. Met de juiste schroevendraaier heb je echt veel meer grip op de schroef.
Een momentsleutel misbruiken. Wie dit stukje precisiegereedschap zo snel mogelijk wil ruïneren gebruik hem het liefst ook voor het lossen van vastzittende bouten en moeren, laat ‘m vaak van de werkbank vallen en draait ‘m na gebruik nooit terug in de nulstand om de interne veer te ontlasten. Door hem ingesteld op een waarde op te bergen, zal de precisie snel verdwijnen.
De veervoorspanning verstellen met het boordgereedschap. Dat gaat in de meeste gevallen net zo voorspoedig als het kloppen van slagroom met gekookte spaghetti.
Verchroomde sleutels op vastzittende moeren gebruiken. Wie dat toch wil proberen doet er goed aan om in ieder geval een veiligheidsbril op te zetten. En een EHBO-doos bij de hand te hebben, want de schilfers zijn bloedscherp.
Oude pakkingen met grof gereedschap te lijf gaan. Opa’s verfkrabber kan op gevoelige pasvlakken van carters en deksels een kraterlandschap van diepe krassen achterlaten. En daar helpt ook een nieuwe pakking niet meer tegen.
Gereedschap niet goed onderhouden. Zo, de klus is geklaard, tijd voor een welverdiende avond voor de buis en dus trekken we snel de deur achter ons dicht. Wat leert een technicus in opleiding al op zijn eerste schooldag? Het werk is pas af wanneer de werkbank weer schoon is, en het gereedschap opgeruimd!
Gereedschap uitlenen. Klinkt heel vriendelijk, maar drie keer raden wel stuk gereedschap je mist bij de volgende klus?
MECHANIEK
Een horlogemaker die met hamer en beitel je kostbare uurwerk te lijf gaat? Daar word je niet vrolijk van. De mechanica van je motorfiets vraagt om een specifieke aanpak, hieronder vind je vooral wat niét te doen.
Geen acht slaan op de juiste volgorde. Het aantrekken van bouten of moeren op grote oppervlakken moet volgens een bepaalde volgorde. Het maakt bijvoorbeeld namelijk wel degelijk uit welke cilinderkopmoer als eerste wordt vastgedraaid. Tweede soortgelijke zonde, het aantrekken niet keurig in etappes doen, maar in één keer ‘all the way’. Lekkage gegarandeerd…
Uit gemakzucht de te bewerken onderdelen (bijvoorbeeld om te slijpen, boren, vijlen of lassen) niet eerst demonteren. Een bankschroef is in vele gevallen toch wel een erg handig hulpmiddel en een honderd procent loodrecht gat boren zonder kolomboor is ook helemaal niet zo makkelijk als het lijkt.
Alle lagers ‘koud’ (de)monteren. Kan weliswaar functioneren, maar kan op den duur ook een erg duur grapje worden, terwijl iets warm maken met een fohn voor wat uitzetting zorgt, waardoor het lager er zo uit te halen is.
Op een bout met fijne schroefdraad een standaard moer proberen te draaien. Met wat kracht zetten lukt dat best, maar daarna zijn beiden wel aan vervanging toe.
Stalen bouten door chique aluminium exemplaren vervangen. Hierbij wordt het thema sterkteklassen volledig overschat. Elke bout is immers exact berekend qua diamater en vastzet-moment.
Proberen een bout of moer met linkse schroefdraad ook gewoon linksom – tegen de klok in – los te draaien. Soms wordt er linkse schroefdraad toegepast om loslopen te voorkomen. Wees daarvoor op de hoede en laat een verlengstuk of je eigen volle gewicht achterwege als het moeilijk gaat.
Keerringen verkeerd om monteren. Een keerring zorgt voor een afdichting in één richting. Die functie wordt je snel na een verkeerde montage duidelijk.
De ketting lekker strak spannen. Uiteraard zetten we de ketting lekker strak voor de zekerheid. Kan, maar bij het inveren is er echt extra kettinglengte nodig. Is deze ruimte er niet, dan hebben wiellagers en het lager van de uitgaande versnellingsbakas het zwaar te verduren en leven ze niet lang meer.
Tot slot natuurlijk de absolute klassieker. Geen acht slaan op het voorgeschreven aandraaimoment van bouten en moeren. De belangrijkste van alle sleutelwijsheden luidt niet voor niets: na vast komt filistijnen!
ELEKTRONICA
Een accu, wat draden en slechts 12 Volt, wat kan hier nu eigenlijk misgaan? Nou, voldoende!
De accu voor alle elektronica gerelateerde reparaties niet of verkeerd afkoppelen. Altijd eerst de min en dan de plus loskoppelen, montage in omgekeerde volgorde. Voordeel van dit verkeerd doen: je leert meteen waar de zekeringen verstopt zitten en, als je echt ‘geluk’ hebt, hoeveel een nieuwe ECU kost.
Voor het bijladen de accuvloeistof tot het maximum bijvullen. Kan goed gaan, kan echter ook voor een flinke rotzooi zorgen. Tijdens het laden zet accuzuur namelijk uit, waardoor de accu zal overlopen. En het accuzuur is funest voor de lak en voor kunststof-delen. Ook een klassieker: roken tijdens het bijladen of de accuklemmen van de lader loshalen terwijl de stekker nog in het stopcontact zit. Bij het laden ontstaat explosief gas: dus toch nog vuurwerk dit jaar!
Onderhoudsvrije accu’s openen. Vroeger of later krijg je het deksel of de doppen er best wel af. Maar het is duidelijk niet de bedoeling.
Bij een lampenwissel met vette vingers het nieuwe lampje vast pakken. Maakt niet uit, kun je zo een beetje wegvegen met een vettig doekje. Vooral bij Halogeenlampen een misser, het vet brand vast in het glas wat de lichtopbrengst verstoord.
CHEMIE
In de basis geldt voor alle facetten van het sleutelen dat het voortijdig ruïneren van je motor met een beetje onachtzaamheid zo is gebeurd. Helemaal wanneer je met chemische middelen in de weer gaat. Het listige is namelijk dat je vaak niet direct met de gevolgen van je acties wordt geconfronteerd, maar pas later.
Knoeien met agressieve vloeistoffen. Iets teveel remvloeistof bijgevuld? Tikkie accuzuur over het frame geknoeid? Geen probleem, poets je zo weg met een droge en je ziet er niets meer van. In het begin althans, na enige tijd treedt komt de lak vanzelf los. Als je remvloeistof of accuzuur morst is spoelen met veel, heel veel water helemaal geen slecht idee.
Een extra sterk borgmiddel gebruiken bij de montage van lagers en bouten. Meestal volstaat hier een gewone ‘Loctite’. In eerste instantie merk je dit natuurlijk niet eens, totdat je het spul weer een keer uit elkaar moet halen…
Te enthousiast zijn met vloeibaar pakking. Het teveel laat zich weliswaar aan de buitenkant makkelijk wegvegen, aan de binnenkant van het carter zoekt het een geheel eigen weg. In de oliekanalen bijvoorbeeld…
Met chroompoets lakdelen bewerken. Dan wordt wel meteen duidelijk wat er nu eigenlijk met polijsten wordt bedoeld.
Stickerverwijderaar of agressief schoonmaakmiddel gebruiken op gelakte delen. Het is ongelooflijk welke agressieve stoffen de chemische industrie tegenwoordig geheel legaal op de markt mag brengen als ‘schoonmaakmiddel’.
GEZONDHEID
De meeste ongevallen gebeuren in huis? Wanneer werkplaats en/of garage daaronder valt, dan twijfelen we hier zeker niet aan. Het zou echter prettig zijn beste lezer, dat u geen plekje krijgt in de komende ongevalsstatistieken!
Zeer vastzittende bout of moer. Een te korte hevel, een matig passende (steek-)sleutel, een sleutel die niet goed op de boutkop zit, veel kracht en schampende sleutel heeft vrijwel altijd heel veel auw aan je hand als gevolg.
Bij boren of slijpen het onderdeel met de hand tegenhouden. Klinkt ongelooflijk dom, is het ook, maar de EHBO post om de hoek weet uit ervaring dat het nog veelvuldig gebeurt. Net als lange haren in combinatie met een boormachine.
Oor- en oogbescherming als overbodige luxe beschouwen. Met een schroevendraaier je hand perforeren, met de slijptol de knie ‘bijslijpen’, een motorblok op je in gympies gestoken voeten laten vallen: allemaal bijzonder pijnlijk, maar doorgaans te repareren. Met vonken of splinters het licht uit de ogen halen, heeft echter vaak blijvende consequenties, zet daarom altijd een veiligheidsbril op. Dat geldt ook voor gehoorbescherming. Wat zegt u?
Improvisatie bij het monteren van een veer om een schokdemper. Nee, het is echt geen goed idee om bij werkzaamheden aan de schokdemper of voorvork je heil te zoeken in lijmtangen, schroevendraaiers, bandenlichters of een koevoet. Het is bijzonder indrukwekkend om te zien hoeveel dynamiek zo’n plotseling volledig ontspannen veer heeft.
Proberen de trekveer van bijvoorbeeld uitlaat of zijstandaard met een tang op zijn plek te krijgen. Wonderbaarlijk hoe ver zo’n veer kan wegvliegen. Of hoe lelijk hij in je hand of vingers kan haken!
Ketting smeren met lopende motor, met de motor op de middenbok. Het lijkt zo makkelijk: motor starten in de eerste versnelling, achterwiel laten draaien en spuiten maar. Vingers, mouwen of lange haren draaien echter graag een rondje mee.
VEILIGHEID
Zie gezondheid, echter iets uitgebreid.
Na het uit- en inbouwen van wielen voor de eerste rit vergeten de remmen weer ‘op te pompen’ zodat de remblokken weer strak aanliggen. Toegegeven, kun je ook nog voor de eerste bocht doen. Mits genoeg ruimte. En mits het remsysteem meewerkt. Uit dezelfde serie: de remmen niet ontluchten als je het hydraulische systeem hebt los gehad. En van hetzelfde laken een pak: meteen de eerste beste bocht lekker plat willen gaan met nieuwe banden. Dan ga je waarschijnlijk zelfs platter dan ooit…
Uit gierigheid splitpennen, borgringen of zelfborgende moeren hergebruiken. Deze fabrieksvoorschriften zijn niet altijd alleen maar gericht op extra verkoop, maar dienen soms echt een doel, want al deze borgmiddelen zijn in principe voor eenmalig gebruik.
EN VERDER
De onbetwiste nummer één op ‘domme-actie-gebied’. Na controle van het oliepeil middels een handig kijkglaasje aan de rechterkant van het blok vergeten dat sommige jiffy’s aan de linkerkant vanzelf inklappen.
Inbouwvolgorde vergeten. Mag graag gebeuren bij inbouw van wielen of reparaties aan de versnellingsbak of koppeling. Waar hoorde ook alweer die ene pasbusje? Zou in de huidige tijd met een smartphone met camera eigenlijk geen issue meer mogen zijn.
De ruimte rondom de bougie niet goed schoonmaken voor bougie-demontage. Is eigenlijk ook niet nodig, want na het uitdraaien van de bougie is alle modder en troep toch vanzelf verdwenen. Waarheen eigenlijk?
Gereedschap of kleine onderdelen kwijtraken. Bijvoorbeeld de pasbussen bij een bandenwissel. Nu zul je deze flater in de regel nog wel ontdekken bij de montage, maar het verloren moertje bij het sleutelen aan je motorblok kan desastreuze gevolgen hebben, als het zich onderweg toch ergens tussen weet te nestelen.
Bij reparaties aan de voorvork de werkvolgorde vergeten. Bijvoorbeeld omdat je eerst de borgboutjes in de voorvork vastdraait en daarna pas de voorasmoer, zodat de vorkpoten naar binnen worden getrokken en onder spanning staan. Dan veert zelfs zo’n edele Öhlins niet goed meer.
Bij het verwarmen van metalen delen (om vaste schroeven of lagerbussen te lossen) de rondom liggende kunststof delen vergeten. Heeft doorgaans ingrijpende vervolgreparaties tot gevolg.
De ontluchting van het motorblok per ongeluk afdichten, bijvoorbeeld door een geknikte carterontluchtingslang. Verbazingwekkend welke krachten er in het binnenste van het blok vrijkomen en hoe gemakkelijk pakkingen en keerringen dan kunnen gaan lekken.
Verkeerde oliepeilcontrole. Geen olie zichtbaar in het peilglas aan de rechterkant, dan vullen we de boel even netjes bij. Fout, wanneer de motor op de jiffy staat blijft het peilglas sowieso leeg. Andere veelgemaakte fouten: oliepeil op een verkeerd tijdstip controleren (warm/koud, wel of niet gewacht na het afzetten van het blok) of de peilstok verkeerd gebruiken (indraaien of opleggen). Kijk voor deze simpele handeling dus altijd goed in het instructieboek!
Auto-olie in je motor kiepen. Kan goed gaan, maar lang niet altijd. En dan leer uit eerste hand over het belang van speciale additieven en de invloed ervan op de natte koppeling die motoren vaak hebben, en auto’s niet.
Verkeerde bandenspanningscontrole. Net van de snelweg, even tanken en meteen maar even de bandenspanning controleren. Oef, die is wat aan de hoge kant, dus maar wat lucht uit de banden laten. Niet doen, de gemelde bandenspanning geldt bij wegbanden – bij sommige racebanden is dat anders – altijd voor koude banden.
Blind vertrouwen op tips van derden of op de diverse fora, in plaats van een goed werkplaatshandboek. Vroeger wel eens dat semipedagogische spelletje gedaan waarbij meerdere mensen een verhaal al fluisterend van de een aan de ander moeten doorgeven? En wat er dan uiteindelijk van het originele verhaal over is? Daarom dus altijd een ‘echte’ bron raadplegen.
